աղի

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [ɑˈʁi]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ աղի

վանկեր՝ ա•ղի 

աղի1

Ստուգաբանություն

աղ + -ի

1. Կաղապար:խոհ․ մթերքում չափից ավելի աղի քանակ

Ածական

1. հարկ եղածից ավելի աղ պարունակող ◆ Աղի ջուր խմող մարդու նման, որքան խմում էի, այնքան ավելի սաստկանում էր ծարավս։ (Րաֆֆի)
2. աղահամ տվող, աղին հատուկ համ ունեցող
3. աղ պարունակող ◆ Ալիքները գոռալով դիպչում էին ափի ժայռին ու փշրվում՝ չորս կողմը զարկելով աղի ջրի փրփրուն ցայտերը։ Հովհաննես Թումանյան
4. (փխբ․) (հնց․) դուրեկան, գրավիչ
5. (նորբ․) (բնստ․) ծանր, վշտալի, դառն, դառնաղի ◆ Բարձրանում է նրանց սրտից տարիների մաղձը աղի: Եղիշե Չարենց
6. (խոհր․) մթերքում չափից ավելի աղի քանակ

Հոմանիշներ

1. աղալի, աղալիր, աղալից, աղոտ, աղաշատ, (հնց․)՝ աղտաղտ, աղտաղտին, աղտաղտուկ, (ժղ․)՝ շոռ, ծրծում (չափազանց)
2. տե՛ս աղիողորմ

Արտահայտություններ

1. աղին ու անալին իրարից չջոկել – շատ անփորձ՝ տհաս լինել
2. աղի արտասուք, աղի արցունք - սրտամորմոք՝ աղեկտուր լաց ◆ Ուր մի ժպիտը ծաղկում է միայն հարյուրավորի աղի արցունքից: Հովհաննես Հովհաննիսյան
3. աղի արտասուք՝ արցունք թափել - աղեկտուր լալ, սրտամորմոք լալ ◆ Ինչու՞ ես էդպես աղի արցունք թափում, լաց լինում։ Հովհաննես Թումանյան
4. աղին ու անալին (ալանին) տեսնել - փորձել աղի ու անալի լինելը
5. մեկի հացի աղին ու անալին (ալանին) տեսնել - մեկի տան հացը կտրել՝ հաց ուտել ◆ Հազար տարվա գլուխ մի անգամ էդպես մարդ մտնի մեր տուն, մեր հացի աղին ու անալին չտեսնի՞: (Քրիստափոր Թափալցյան)
6. աղի լեղի - շատ աղի և դառնահամ
7. աղի գնալ - գործի ծանրությունը՝ դժվարությունը դեռ չզգալ, չիմանալ ◆ Տղան ասում է․ «Կերթամ Բագու, փող կը դատեմ, մարդ կդառնամ», — Էյ որդի, հլա դու աղի ես գնում։ Սահակ Ամատունի
8. աղի ծիծ - հղի կնոջ կաթը, որով սնվում է ծծկեր երեխան
9. Կարին՝ աղի ծիծ կերած - շատ նիհար, հիվանդոտ
10. աղի ծլանք, ծլուլ, ձուլ
11. Արարատյան, Նոր Ջուղա՝ աղի կիր
12. Ղարաբաղ՝ աղի կրկեր
13. աղի մուր
14. աղի մուրաքար - չափազանց աղի
15. աղի մո՞ւկ ես կերել - այդպես են ասում հաճախակի ջուր խմողին
16. աղի չորթան - տե՛ս աղի ծլանք
17. աղուն աղի կըսեն, ալնուն՝ ալնի - ամեն ինչ իր անունով են կոչում
18. Արարատյան, Պոլիս, Մուշ, Ջավախք՝ աղի-լեղի -
    1. շատ աղի ու դառնահամ
    2. Պարտիզակ, Ջավախք՝ խիստ վշտալի, դառն, ծանր ◆ Սահակը (սկսեց) իր սև կյանքի աղի-լեղի պատմությունը։ (Ջավախեցի)

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ salty, brackish, salt, salted գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ солёный (ru) ‎(soljónyj), пересоленный (ru) ‎(peresolennyj), горький (ru) ‎(gorʹkij), горько–солёный (ru) ‎(gorʹko–soljónyj), горько (ru) ‎(gorʹko), струна (ru) ‎(struna), кишка (ru) ‎(kiška) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

աղի2

Ստուգաբանություն

Ծագումն անհայտ է։ Կա՞պ ունի հնդեվրոպական * el- «ծռել, թեքել» արմատի հետ՝ * oliiā > աղի, -եաց. հմմտ. լիտվերեն laja «հովիտ, գոգավորություն», այլև՝ * li-t > գոթերեն lious «մարմնի անդամ, ծռվածք, ծոց»։

Գոյական

1. (հին) նվագարանի լար ◆ Ես ուզեցի քնարով մի… Սիրող էակ ճանչել զանի, Ըստ իմ քմաց լարել աղի: Պետրոս Դուրյան
2. աղիք ◆ Ստամոքսի մեջ ընկած սուր օտար մարմինը կարող է ծակել ստամոքսի կամ աղիի պատը։ (Մամուլ)

Հոմանիշներ

1. աղիք, քաղիրթ (հին), (գվռ․)՝ մաճիկ, թրքաման (գռհկ․)

Հոլովում
	Եզակի թիվ	Հոգնակի թիվ
Ուղղ.	աղի(ն)	աղիներ(ը)
Սեռ.	աղու	աղիների
Տր.	աղու(ն)	աղիների(ն)
Հայց.	աղի(ն)	աղիներ(ը)
Բաց.	աղուց	աղիներից
Գործ.	աղով	աղիներով
Ներգ.	աղում	աղիներում

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ струна (ru) ‎(struna), кишка (ru) ‎(kiška) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։