ամոթ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɑˈmɔtʰ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ ամօթ
վանկեր՝ ա•մոթ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Գոյական
- իր ոչ բարեբարո արարքից անհամար զգալու կամ զղջալու ներքին խռովություն՝ հուզում ◆ Ամոթի զգացումը նրա մեջ տեղի տվեց խղճի խայթոցի. չէ՞ որ այդ կնոջ առջև մեղավոր էր իր ապօրինի զգացումներով։ (Շիրվանզադե) ◆ Եվ Արմենիերը զգաց, որ երեսն ամոթից այրվում է։ (Ակսել Բակունց) ◆ Վիրավորը… և նրա ընկերները… ամոթից կասկարմիր՝ կանգնեցին Վարդանի առջև։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- անպատվության՝ ստորացման զգացում, ամոթանք
- Նոր Նախիջևան՝ պատշաճություն, ողջախոհության ընդունված կանոնների հասկացող արարքի կամ վիճակի զգացում, անպատշաճ
- անպատվություն, խայտառակություն ◆ Բայց չէ, արյունով ես պիտի մաքրեմ, Որդուս ճակատից ամոթը քերեմ։ Սարմեն
- ամոթխածություն ◆ Գուցե դա առաջին ամոթն էր նրա կյանքում այն օրից, երբ ճանաչել էր կանանց։ (Շիրվանզադե)
- ամաչելու՝ ամոթանք զգալու արտահայտություն
- Թբիլիսի, Բուլանըխ, Սասուն, Սեբաստիա, Էվերիկ՝ սեռական գործարան, ամոթույք ◆ Ամոթդ ծածկի։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
- գործածվում է որպես նախախրատական բացականչություն ◆ Ամո՛թ քեզ Մո՛սի, թուք ու նախատինք, Ամո՛թ քեզ նման գոված իգիթին։ Հովհաննես Թումանյան
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- ամոթահարություն, այպ, խիպ, խպնոտություն, աբուռ, նամուս, երեսի ջուր, երեսի աբուռ, երեսի կաշի, երեսի մեռոն, երեսի ջուր
- տե՛ս ամոթանք
- տե՛ս ամոթխածություն
- տե՛ս անպատվություն
- տե՛ս ամոթույք
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- ամոթ է - ամոթալի է ◆ Փողի մասին ավելորդ է, Մեր մեջ խոսելն էլ ամոթ է: Հովհաննես Թումանյան
- ամոթ անել, քաշել - ամաչել, անհարմար զգալ ◆ Ամոթ չի՞ս քաշում, վուր ղայիմ-ղայիմ ուշունցներ իս տալի։ (Խաթաբալա)
- ամոթ թողնել - ամոթի զգացումը կորցնել
- ամոթ ծախել - ամոթի՝ պատվի զգացումը կորցնել
- ամոթից գետինը մտնել, ամոթու գետինը մտնել, անցնել, ամոթից մեռնել, ամոթու մեռնել - ամոթահար լինել, շատ ամաչել, ամոթից չուզենալ մարդկանց երևալ ◆ Մինչև հիմա էլ, որ մտածում եմ, ուզում եմ գետինը մտնել ամոթից: (Նար-Դոս) ◆ Այսօր, երբ եկավ զինթղթակիցը, … ուղղակի քիչ մնաց ամոթից գետինը մտնեի։ (Քրիստափոր Թափալցյան)
- ամոթի կնքի դրոշմել - նշանակել, պախարակել ◆ Ես այդ անում եմ, որպեսզի կարողանամ ամոթո կնիք դրոշմել մեր իշխանների ճակատին։ (Մուրացան)
- ամոթով անել, թողնել - ամոթալի վիճակի մեջ գցել, մեկի ամաչելու պատճառ դառնալ, սպասված հույսերը չարդարացնել ◆ Այնպես արա, որ ամոթով չթողնես ինձ։ Սերո Խանզադյան ◆ Սուրեն ջան, ամոթով չթողնես մեզ։ Ստեփան Զորյան ◆ Ասում է, թե մի երկու ընկեր է գալիս տուն, ինձ ամոթով է անում, երկու կարգին խոսք չի իմանում, որ ասի։ (Քրիստափոր Թափալցյան)
- ամոթով մնալ, անել - խոստում` պարտավորություն չկատարելու կամ այլ պատճառով ամոթալի վիճակի մեջ ընկնել ◆ Ես շատ ամոթով մնացի, մեր պարտականությունն էր անոր կերակուր հրամցնելը։ Հակոբ Պարոնյան ◆ Դու կարդա, կարդա, որ էգուց ամոթով չմնաս։ Ստեփան Զորյան ◆ Հենց անենք, որ ամոթու չմնանք։ Հովհաննես Ճուղուրյան
- ամոթ չլինի (ասելը, հարցնելը) - եթե կարելի է (ասել, հարցնել), անհարմար չլինի (ասելը, հարցնելը) ◆ Ամոթ չլինի հարցնելը… ի՞նչ արհեստի տեր ես դու, ինչքա՞ն փող ես աշխատում, որ էսպես քեֆով ես անցկացնում քո ժամանակը։ Հովհաննես Թումանյան
- ամոթ զգալ - ամաչել ◆ Առաջին անգամն էր, որ ես Երվանդի առաջ սուտ էի խոսում։ Եվ ամոթ զգացի, և ցավ։ (Ավետիք Իսահակյան)
- ամոթ է ասել - անհարմար, անպատշաճ է ասել ◆ Եվ օրը ցերեկով ուսանողին պատժում էին՝ մերկացնելով մարմնի այն մասերը, որ ամոթ է ասել։ (Ակսել Բակունց)
- ամոթի տուն - հասարակաց տուն ◆ Քամբախ-քարուտակ լինիս, Ստամբուլ… քո գինետներ, ամոթի տներ։ ԳՄՀ
- երեսի ամոթը գնալ - անամոթանալ, անամոթ դառնալ, ամոթի զգացումը կորցնել
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլերով հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն գոյականներ
- Քաղվածք/Շիրվանզադե
- Քաղվածք/Ակսել Բակունց
- Քաղվածք/Դերենիկ Դեմիրճյան
- Նոր Նախիջևանի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Սարմեն
- Թբիլիսիի բարբառային բառեր
- Բուլանըխի բարբառային բառեր
- Սասունի բարբառային բառեր
- Սեբաստիայի բարբառային բառեր
- Էվերիկի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Ստեփանոս Մալխասյանց
- Քաղվածք/Հովհաննես Թումանյան
- Քաղվածք/Խաթաբալա
- Քաղվածք/Նար-Դոս
- Քաղվածք/Քրիստափոր Թափալցյան
- Քաղվածք/Մուրացան
- Քաղվածք/Սերո Խանզադյան
- Քաղվածք/Ստեփան Զորյան
- Քաղվածք/Հակոբ Պարոնյան
- Քաղվածք/Հովհաննես Ճուղուրյան
- Քաղվածք/Ավետիք Իսահակյան
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից