ընկնել
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [əŋkˈnɛl]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ ընկ•նել
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Բայ
- իր ծանրության ուժով բարձրից դեպի ցած շարժվել, մղվել դեպի ձգողության կենտրոնը ◆ Կարկուտի հատիկներն ընկնում էին պատշգամբը։
- պոկվելով ցած նետվել, ցած ընկնել ◆ Ջիրիդներն ընկան հուժկու ձեռքերից, Ա՜խ ու հառաչանք թռան կրծքերից։ (Վ. Միրաքյան) ◆ Շառաչելով ընկնում է լեռան կողմից պրծած ապառաժխը։ (Նաիրի Զարյան)
- նետվել որևէ բանի վրա, իրեն որևէ տեղ նետել ◆ Հասրաթյանը իր ամբողջ մարմնով ընկել էր սեղանի վրա։ ((Նաիրի Զարյան) ◆ Տղաներ… ընկնելով բարձերին, հենց տեղն ու տեղը քնեցին։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Աչքն ընկավ արծաթապատ արկղիկի վրա։ (Րաֆֆի) ◆ Հայացքն ընկավ նրա վրա։ ◆ Աչքերը գրքին ընկնելիս, հորթերը ուզածի չափ կարող էին ցատկոտել։ (Ակսել Բակունց)
- տապալվել, գլորվել ◆ Հսկա կաղնին ընկել էր գետնին։
- դեպի ցած միտել, կախված լինել, կախվելով հենվել, շփվել մի բանի ◆ Սև հյուսքերը ընկել էին ուսերին։ ◆ Շորը վրայից ընկնում է։ ◆ Մազերը ընկել են։
- գետնին ընկնել, չոքել կամ փռվել գետնին (աղերսելու, աղոթելու, համար), ծունկի գալ, փարվել, թեքվել, խոնարհվել ◆ Նա գտավ և թագուհուն, ընկավ նրա դիակի վրա և լաց եղավ։ (Րաֆֆի) ◆ Կգամ Տիզբոն կնկնեմ իմ եղբոր գահի առջև։ (Րաֆֆի)
- դիրքից, պաշտոնից զրկվել կամ իջեցվել, պաշտոնանկ լինել ◆ Բոլորը խոսում էին, որ դիրեկտորն ընկել է, էլ չի վերադառնա գործարան։
- իջնել, նվազել, պակասել, թուլանալ ◆ Գինն ընկել է, ջերմությունն ընկել է։ ◆ Ապրանքի գինը ընկել էր։
- կորցնել, զրկվել ◆ եռանդից, ուժից ընկնել
- (փխբ․) զոհվել, սպանվել, նահատակվել ◆ Ընկան քաջեր, անթիվ քաջեր, բերդի գլխին հավասար։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Նրանք ընկան հանուն հայրենիքի։
- ծանրաբեռնվել, իր վրա կրել, վրան բարդվել, ծանրանալ ◆ Ու՞մ վրա է ընկնում պատասխանատվությունը։ ◆ Հանցանքը մեկի վրա ընկնել։
- մի բանի տակ մնալ, մի բանի ենթարկվել ◆ Անձրևի տակ ընկնել։ ◆ Պատժի տակ ընկնել։ ◆ Պարտքի տակ ընկնել։
- թափով շարժվել՝ արշավել դեպի մի բան, հարձակվել ◆ Թշնամու վրա ընկնել։
- (փխբ․) կործանվել, տապալվել, ոչնչանալ ◆ Ընկնում էին գահերն այնտեղ, Այստեղ կանգնում չեղած կարգեր։ Եղիշե Չարենց ◆ Ընկավ խավարի թագավորությունը։ (Րաֆֆի)
- (փխբ․) պարտվել, գրավվել, տիրվել ◆ Ընկավ անառիկ բերդը։ ◆ Բերդն ընկավ, բերդականները կոտորվեցին։ (փխբ․) ◆ Դասակարգներն ընկան հին, ու ելան նորեր։ Եղիշե Չարենց
- բարոյական անկում ապրել, բարոյապես կործանվել ◆ Ես ընկա օրըստօրե ընկա, որքան կարող էր ընկնել մի թեթևամիտ հիմար կին։ (Րաֆֆի) ◆ Օրըստորե նա ընկավ և հասավ սովորական շրջմոլիկի ու փողոցային գողերի մակարդակին։
- (փխբ․) ((ժղ․)) Վատ արարքի մեջ բռնվել, վատ արարքը բացահայտվել ◆ Բայց մի անգամ նա ընկավ․ սղալվող տղան հայտնեց թե այդ սխալը հուշեց՝ Սեդրակը։
- լինել, գտնվել, ձգվել, տարածվել ◆ Գյուղն ընկնում է անտառի աջ կողնը ◆ Երկնքի մեջտեղը… ընկած էր հարդագողի ճանապարհը։ (Լեո) ◆ Թավրիզ-Տրապիզոն առևտրական ճանապարհի Բայազետի վրայով ընկնելը սաստիկ հարվածել էր առևտրականներին։ (Ակսել Բակունց)
- մի տեղ հայտնվել՝ լինել՝ գալ՝ գնալ հասնել ◆ Այդ ատրճանակն ինչպես ընկավ մուրացիկի մոտ։
- մի բանի ենթակա լինել, մի բանի համաձայն կատարվել ◆ Այդ հանցանքը ո՞ր հոդվածի տակ է ընկնում։ ◆ Օգոստոսի 7-ի որոշման տակ ընկնող վատնումներ։ (Նաիրի Զարյան) ◆ Վա հոլովման տակ են ընկնում ժամանակ ցույց տվող բառերը։
- առաջանալ, ծագել ◆ Համաճարակ՝ հիվանդություն ընկնել ◆ Հիվանդություն է ընկել անասունների մեջ։
- հենվել, իբրև որևէ հենարան ունենալ։ ◆ Անտառի մեջ մամռոտ ժայռեր կային, արջաբներ, քամուց ընկած դարավոր կաղնիներ։ (Ակսել Բակունց) ◆ Երեխայի ոտքը սայթաքեց և շմփալով ընկավ:
- թաթանցել, անցնել ◆ Արևի առաջին ճառագայթները սենյակ ընկան։
- վարակվել, հիվանդանալ, որևէ հիվանդությամբ վարակվել ◆ Տավարը դաբաղ է ընկնում: (Ակսել Բակունց)
- արագորեն՝ թափով դիմել մի տեղ, հասնել, իրեն մի տեղ գցել։ ◆ Կայծակի արագությամբ ընկավ ռազմաճակատ։
- որևէ բանի մեջ հաշվվել, մտցվել որևէ կարգի՝ դասի մեջ դասվել։ ◆ Այդ ժամանակ նա կասկածելիների մեջ ընկավ։
- մի բանի տակ կամ արանքում մնալ։ ◆ Մեքենայի տակ ընկնել։
- թափառել, դեգերել, թափառել ◆ Գլուխս առնեմ, ընկնեմ սարերը։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Նրա օգնականները ընկան շենը։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Գյուղից գյուղ ընկնել։
- ընկավոր լինել ◆ Դեղին տերևներից ցողի խոշոր կաթիլները մետաղի ծանրությամբ ընկան խազալի վրա։ (Ակսել Բակունց) ◆ Կարմիր շարով մի խիզան ընկավ ձորը մի կածան։
- ներքև տարածվելով փռվել, իջնել-տարածվել ◆ Ամպերն ընկան Մասիս սարին, կարոտ մնացի ես իմ յարին։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
- թափվել ◆ Հրային գնդակները ընկնում էին նրա վրա։ (Րաֆֆի) ◆ Ջուրը մեծ բարձրությունից ընկնում է վար։
- իրենով որևէ մեկին կամ մի բան ծածկել ◆ Ստվեր էր ընկնում գետնի վրա։ (Ակսել Բակունց) ◆ Կասես շողքը քարին ընկավ, կրակն իմ սրտին ընկավ։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
- արագ մուտք գործել, շտապով մտնել ◆ Վռազ-վռազ անցավ իրենց փողոցը և ընկավ Կարմիր Հրապարակը։ Եղիշե Չարենց ◆ Որը տունն ընկավ, որը ժամ խանութ։ Հովհաննես Թումանյան
- բռնվել, փորձանքի ենթարկվել ◆ Էստեղ են ասել, անողը պրծավ, ասողն ընկավ: (Ակսել Բակունց) ◆ Բայց մի անգամ նա ընկավ. սխալվող տղան հայտնեց, թե այդ սխալը հուշեց Սեդրակը։
- մեկին բաժին հասնել, վիճակվել ◆ Ամեն մի տանը յոթը դիսյատին կընկնի: (Վահան Տերյան) ◆ Հինգ կոլխոզնիկին մի ղեկավար է ընկնում: Սերո Խանզադյան
- գտնվել, լինել ◆ Սարից դենը, դեպի ներքև ընկած է անմարդաբնակ մի երկիր։ (Ակսել Բակունց) ◆ Բնության օրենքների… հիմքում ընկած է նյութը։ (Գարեգին Սևունց)
- ներս թափանցել, մտնել ◆ Մահվան դողը ընկավ սիրտը, ու տապ առավ գոռոզ հոգին։ Հովհաննես Թումանյան
- վազվզել ◆ Որսի շները անտառում էս ու էն կողմ են ընկնում: ◆ Սարսափելի էր այս ամեն այնքան, որ մեր շրթներից ոչ մի բառ չընկավ:
- ծանրանալ, բարդվել ◆ Հանցանքի ծանրությունը ինձ վրա է ընկնում: (Րաֆֆի)
- տեղավորվել ◆ Խորն ընկած աչքերը անհանգիստ կերպով վառվում էին։ (Րաֆֆի) ◆ Ավելի հստակ են երևում… այգիների մեջ ընկած ամայի հնձանները։ (Ակսել Բակունց)
- մի տեղ հասնել ◆ Կայծակի արագությամբ ընկավ ռազմաճակատ։ Սերո Խանզադյան
- մի բանի տակ մնալ ◆ Մատները աքցանի արանք ընկան: Սերո Խանզադյան ◆ Գուցե որևէ տեղ ավտոյի տակ է ընկել: (Գարեգին Սևունց)
- անբերրի դառնալ, մնալ ◆ Հողը բերք չի տալիս, ընկել է։ Սերո Խանզադյան
- նիհարել ◆ Վերջերս մի քիչ ընկել ես։
- իբրև պարտականություն մեկի վրա դրվել, հանձարարվել ◆ Քեզ վրա է ընկնում այդ գործի գլխավորումը։
- պառկել ◆ Իվան Բորդաչուկը… Խմել էր կես փարչ պղտոր, գինի և ընկել մեջքի վրա։ (Ակսել Բակունց)
- տարածվել, արձագանքել ◆ Բազմության մեջ քրթմնջոց ընկավ: (Րաֆֆի) ◆ Դղորդ-դմբդմբոց ընկավ սար ու ձոր։ Հովհաննես Թումանյան
- ոտք գցել, հայտնվել, գալ, գնալ ◆ Եթե մի անգամ պատահմամբ այդ քաղաքն ընկնես, հարցրու։ Եղիշե Չարենց ◆ Ինչպես էր նա ընկել այստեղ։ (Ակսել Բակունց)
- որևէ բանի մեջ ներկալվել, արգելափակվել ◆ Վանդակի մեջ ընկածի նման քայլում է։ (Ակսել Բակունց)
- տեղից խախտվելով դուրս գալ ◆ Ատամները ընկել են։
- վրա հասնել, սկսվել ◆ Գիշերն ընկավ, թանձրացավ մութը։ Հովհաննես Թումանյան
- հարձակվել ◆ Թարմ ուժերով թշնամու վրա ընկանք:
- հնչել, լսվել ◆ Տրաքոցը որ ընկավ, մենք հո էս գլխից ենք ոտան տակ կորչելոի, - տխրությամբ հարեց Ունանը։ (Ակսել Բակունց)
- մխրճվել, թաղվել ◆ Երազների մեջ են ընկնում էս աշարհից վերացած։ Հովհաննես Թումանյան
- ծախսի տակ մտնել, փող ծախսել ◆ Գնաց ճաշարան, մի հիսուն ռուբլի ընկավ:
- ձախողվել ◆ Բախտը փորձեց առևտրի մեջ, բայց ընավ:
- որևէ տեղում լինել, գտնվել որևէ բանի վրա ◆ Հայերենում շեշտը ընկնում է վերջին վանկի ձայնավորի վրա։
- զրկվել ◆ Ուժից ընկնել անժամանակ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Ձևից ընկնել:
- որևէ վիճակի, դրության մեջ գտնվել, լինել ◆ Ծամվում են մշուշում ընկած հազար ու հազար գաղթական։ Եղիշե Չարենց
- ուժերը կործնել, թուլանալ ◆ Պապը դեռ այնքան ընկած չէ, որ ապավինի երեխայի օգնությանը։ (Մամուլ)
- ազդեցությունը, կշիռ կորցնել ◆ Արծրունու մահվանից հետո «մշակն» ընկավ: Վրթանես Փափազյան ◆ Կայծակը էն կողմին ընկավ: (Ակսել Բակունց)
- իբրև պարտականություն դրվել, հանձնվել ◆ Քեզ վրա է ընկնում այդ գործի գլխավորումը։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- թափանցել, անցնել ◆ Պատուհանից ներս լույսի խուրձեր ընկան: Դերենիկ Դեմիրճյան
- դրվել ◆ Գիրքն ընկած է սեղանին։
- կռվել, խռովել ◆ Նրանք իրար հետ ընկած են։
- կենակցել ◆ Ուրիշ կանանց հետ է ընկնում:
- զբաղվել ◆ Խաղով ընկնել:
- խախտվել ◆ Գուլպայի հատն ընկնել:
- ընկերանալ◆ Ամեն խուժանի հետ ընկնում է։
- հասնել ◆ Ականջս մի լուր է ընկել:
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- տապալվել, գլորվել, կործանվել, վայր ընկնել, վեր ընկնել, ցած ընկնել, դմփալ, դրմբալ, թրմփալ, շրխկալ, շրմփալ, պադել, պատել, վեր փշկալ ((փխբ․))
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- ընկնել մեռնել - հանկարծակի անկողին ընկնել և անմիջապես մեռնել ◆ Փորի ցավեն ընկավ մեռավ։ (Ավետիք Իսահակյան)
- ընկնել ելնել - նույնն է՝ ընկնել-ելնել
- ոտք ու ձեռք ընկնել, կրակն ընկնել, աչքի ընկնել, եերսից ընկնել, հետևից ընկնել, ձեռքն ընկնել և այլն - տե՛ս կապակցությունների առաջին բառերի տակ
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
|
|
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլերով հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն բայեր
- Քաղվածք/Նաիրի Զարյան
- Քաղվածք/Դերենիկ Դեմիրճյան
- Քաղվածք/Րաֆֆի
- Քաղվածք/Ակսել Բակունց
- Հայերեն բառեր փոխաբերական իմաստով
- Քաղվածք/Հովհաննես Թումանյան
- Քաղվածք/Եղիշե Չարենց
- Հայերեն բառեր ժողովրդական իմաստով
- Քաղվածք/Լեո
- Քաղվածք/Ավետիք Իսահակյան
- Քաղվածք/Հովհաննես Հովհաննիսյան
- Քաղվածք/Վահան Տերյան
- Քաղվածք/Սերո Խանզադյան
- Քաղվածք/Գարեգին Սևունց
- Քաղվածք/Վրթանես Փափազյան
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից