խեղդել

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ խեղ•դել 

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Բայ

  1. պարանի, ձեռքի, ջրի և այլ միջոցներով շնչառությունը կասեցնելով մեռցնել ◆ Ու զավակի բուկը բռնած խեղդում էր սև ճանկերում։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Հեղեղը սրբել էր հասած արտերը և մինչև անգամ հնձվորներ էր խեղդել: (Ակսել Բակունց) ◆ Բուքը խեղդել էր ճամփորդներին։
  2. կախաղանի միջոցով իմահապատժի ենթարկել ◆ Քեզ կազատենք, թեկուզ թագավորը դրա համար մեզ խեղդել տա։ (Ղազարոս Աղայան)
  3. շնչառությունը դժվարացնել, ազատ շնչելու արգելքներ ստեղծել ◆ Արցունքները…խեղդում էին նրան։ (Բոգդան Վերդյան) ◆ Շոգը խեղդում էր մարդկանց։
  4. բռնությամբ ճնշել, վերացնել (փխբ․) ◆ Խավարակուռ ոգիները…խեղդեցին քաջարի բասկերի նորանվաճ ինքնուրույնությունը։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Արյան մեջ խեղդեցին ժողովուրդների ապստամբությունները։
  5. ճնշել, սեղմել ◆ Շապիկի օձիքը նեղ է, խեղդում է:
  6. դժվարությամբ կուլ գնալով շնչառությունը արգելել (որոշ ուտելիքների մասին)
  7. ծիծաղելուց, ուրախության կամ վիշտի ևն բուռն արտահայտությունից հևասպառ, շնչասպառ լինել
  8. որևէ զգացմունք, ներքին ցանկություն, պահանջ զսպել, լռեցնել (փխբ․) ◆ Խեղդելով իր մեջ ծարավը… նա մատնվելէր թմրության։ (Գարեգին Սևունց) ◆ Ջուր եմ տանում գինու մեջ խեղդելու իմ տրտմությունը։ (Ավետիք Իսահակյան)
  9. նեղել, ծանր վիճակի մեջ դնել (փխբ․) ◆ Նեղությունը ժողովրդին խեղդում է: (Ակսել Բակունց) ◆ Անճարկությունը խեղդում էր նրան։ Դերենիկ Դեմիրճյան
  10. արգելակել, խլացնել (փխբ․) ◆ Փոթորիկը ձայնդ պիտի խեղդեր: Ռուբեն Զարդարյան
  11. գետնին սեղմելով քաշ տալ այս ու այն կողմ
  12. ծունկը վրան դնելով սեղմել (փխբ․) ◆ Ցորենի խուրձը խեղդեց: (Նաիրի Զարյան)
  13. թույլ չտալ աճել, աճը կանգնեցնել (փխբ․) ◆ Մոլախոտերը խեղդում են վաղահաս ծաղիկներին։ (Ակսել Բակունց) ◆ Տեսեք, թե ինչ արմատներ եք թողնում հողի մեջ, հինգ օր հետո կհոռանան ու կխեղդեն բամբակենին։ (Հրաչյա Քոչար)
  14. մի բան պահանջելով անելանելի կացության մեջ դնել (փխբ․) ◆ Հարկահավաքները խեղդում են գյուղացիներին։ ◆ Դեռ խեղդում էինք պարտքերի տակ, Ու հետ խլում տունը կամ այգին։ Հովհաննես Թումանյան
  15. տվայտանք պատճառել, հոգեպես ճնշել (փխբ․) ◆ (Մայրս) լուռ շոյում է գլուխս:Խեղդում է ինձ այդ լռությունը։ (Վահան Թոթովենց) ◆ Խեղդող, ճնշող թախիծ։ Եղիշե Չարենց
  16. ճզմել, տրորել (փխբ․) ◆ Հեք ծաղիկն, զոր խեղդեցի վայրկյանի մը մեջ անհույս։ (Միսաք Մեծարենց)
  17. չափազանց առատությամբ ճնշել, ծայրահեղ շատությամբ նեղել ◆ Այգիները խեղդել են գյուղը
  18. բուռն կրքով, կարոտով գրկել, գրկին սեղմել (փխբ․)
  19. լռության մատնել, չհայտնել ◆ Ձեր կոկորդում խեղդեցեք բոլոր կայսերական մոլորությունները։ (Վահան Թոթովենց)
  20. խուզել, կտրել ◆ Եվ արցունքները խեղդեցին նրա ձայնը։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Հուզմունքն ու զայրույթը խեղդեցին նրա բառերը։ (Վահան Թոթովենց)

Հոմանիշներ[խմբագրել]

  1. հեղձել, խեղդամահ անել, հեղձամահ անել, շնչահեղձ անել, շունչը կտրել, բկախեղդ անել, սկռել, խեղդալոխ անել (գվռ․)

Արտահայտություններ[խմբագրել]

Աղբյուրներ[խմբագրել]