կաթ

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

«կաթ» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով
Կաթ

վանկեր՝ կաթ 

կաթ1[խմբագրել]

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Բնիկ հնդեվրոպական, թերևս *galkt-՝ *glak- «կաթ» արմատի ուղղականի *glak-t- ձևից՝ հավանաբար ենթարկված նաև կաթ-ի ազդեցությանը. հմմտ. հունարեն γαλα, սեռական γαλακτος, լատիներեն lac, lactis:

Գոյական[խմբագրել]

  1. յուղ և սպիտակուց պարունակող սննդարար սպիտակ հեղուկ, որ արտադրվում է կանանց և կենդանիների գեղձերից, իրենց նորածին ձագին կերակրելու համար ◆ Խափշիկի ջերմ կրծքից բխած կաթը սննդարար էր համարվում երեխաների համար։ (Րաֆֆի)
  2. կաթնատու կենդանիներից (կով, գոմեշ, ոչխար, այծ) ստացվող նույն հեղուկը, որ գործածվում է կամ նույնությամբ և կամ էլ մշակումից հետո, որպես սննդանյութ ◆ Խտացված կաթ։ Հացնել էր են փողով առնում, եղն էլ, կաթն էլ, մածունն էլ։ Հովհաննես Թումանյան
  3. մի շարք բույսերի պարունակվող սպիտակավուն հյութը ◆ Դուրսի խավարին վրա լուսնյակին կաթը կհոսեր խաղացիկ քաղցրությամբ մը։ՌԶ
  4. սպիտակ գույն, փայլ, շող (փխբ․) ◆ Համբուրեցի այն կնոջ ձեռքը, որ ինձ կաթ է ջամբել, որ ինձ երկրորդ մայր է եղել։ (Մուրացան)
  5. (խոհր․) կաթնասուն կենդանիների կաթնագեղձերի հեղուկ արտադրանք՝ հիմնականում սերնդի կերակրման, աճեցման համար, օգտագործում են թարմ վիճակում, պատրաստում են ապուրներ, շիլաներ, կաթնաթթվային մթերքներ, պանիրներ, յուղ, պահածոներ, խտացնում են և չորացնում /փոշի/, դյուրամարս է և առողջարար սննդամթերք
Հոմանիշներ[խմբագրել]
  1. շիր, քաշած (հզվդ․), (բրբ․) ◆ Սրան տես… կաթ պռոշին չորացել չի, խոսքի է խառնվում։ (Ակսել Բակունց)
  2. դաղ, խիժ (առաջին կաթ, ծննդկանների) ◆ Կովիկ, կովիկ, կաթ տուր ինձ, կաթը տանեմ պառավին տամ։ Հովհաննես Թումանյան
Արտահայտություններ[խմբագրել]
  1. կաթ կտրել - կաթնագույն դառնալ
  2. կաթ ջամբել - տե′ս կաթ տալ
  3. կաթ մերել
    1. մածուն մերել ◆ Ման եմ եկել սարեսար կաթն եմ արել քեզ համար։ Հովհաննես Թումանյան
    2. մի գործ ավարտել, վերջացնել
  4. կաթը շրթունքներին (շրթունքին, պռոշին) չորացած լինել - դեռ փոքր, անփորձ լինել, բերանից կաթի հոտ գալ◆ Երբ հասկերը կաթն են ընկնում, արջերը մեզ մոտ բարձունքներից իջնում են հովիտները։ (Վախթանգ Անանյան)
  5. կաթ տալ ◆ Խեր լինի, Կարոյի հետ կաթն ու կորեկ եք դարձել։ (Ղազարոս Աղայան)
    1. ստինքով կերակրել, կուրցք տալ
    2. կաթ արտադրել
  6. կաթը փսորվել - գործը փչանալ, խանգարվել
  7. կաթից կտրել - նույնն է` կրծքից կտրել
  8. կաթը քթից բերել - տե′ս մոր կաթը քթից բերել
  9. կաթի անոթ - ստինք (բնստ․)
  10. կաթն ընկնել
  11. ծտի կաթ
  12. կաթն ու կորեկ դառնալ

Թարգմանություններ[խմբագրել]

կաթ2[խմբագրել]

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *guət-՝ *guet- «կաթել» արմատից (պարզ չէ, թե կապ ունի արդյոք *guet- «խեժ» արմատի հետ). հմմտ. լատիներեն gutta «կաթիլ» (*e- ձայնավորի թուլացմամբ), հին իռլանդերեն bannae «կաթիլ, կաթ» (*guətsnia-՝ ըստ Ռասմուսենի)։

Գոյական[խմբագրել]

  1. կաթիլ, շիթ
Արտահայտություններ[խմբագրել]
  1. կաթ ընկնել - կաթուկ տալ

կաթ3[խմբագրել]

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Գոյական[խմբագրել]

  1. (հնց․) տոկոս, վաշխ

Աղբյուրներ[խմբագրել]

  • Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։