կենդանի

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

«կենդանի» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով
Կենդանիներ

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ կեն•դա•նի 

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Կազմված է բնիկ հնդեվրոպական կեան-ից՝ աճականով (*-t) և ան ածանցով։

Գոյական

  1. շարժվելու և զարգալու ընդունակ էակ, կենդանական մարմին՝ էակ ◆ Երևակայեցեք սոխակը, ագռավը, կատուն, ավանակը և այլ դոցա նման կենդանիներ հավաքված միասին կամենային երաժշտություն կազմել։ (Րաֆֆի)
  2. կենդանական բոլոր արարածները ի հակադրություն մարդու
  3. ընտանի կենդանի, անասուն ◆ Հոգնած կենդանիները ոտները փոխնիփոխ բարձրացնում էին։ (Ակսել Բակունց)
  4. էշ, ավանակ ◆ Կենդանին կարծես զգաց, որ տիրոջ եռանդը մարեց, ուստի ինքն էլ իր ծանր քայլափոխն սկսավ։ (Մուրացան)
  5. (պաշտանվ․) բոլոր կենդանական արարածները՝ ի հակադրություն մարդու
  6. կենդանական մարմնի՝ էակի վիճակ, որի դեպքում նա ընդունակ է շնչելու, շարժվելու և զգալու
  7. (խոհր․) սննդում օգտագործվում է միսը, կաթը, ճարպը, մաշկը, պատրաստում են զանազան կերակուրներ, ուտելիքներ, պահածոներ

Հոմանիշներ[խմբագրել]

  1. շնչավոր էակ
  2. կենդանի, տավար չորքոտանի ապրանք (ժղ․)
  3. չխոսկան, անխոսիկ, անխոսում, անլեզու, անասուն
  4. անտաշ, կոպիտ, անկիրթ, անքաղաքավարի, անբարեկիրթ, կոշտուկոպիտ, գռեհկական, գռեհկաբար, գռեհկահոգի, գռեհկամիտ, ռամկաբարո, ռամիկ, անասուն(ժղ․) փողոցային, սինլքոր, անպատշաճ, անվայելուչ, վարնոց, վուլգար
  5. հիմար, տխմար, ապշամիտ, հիմարամիտ, տխմարամիտ, դատարկամիտ, թանձրամիտ, բթամիտ, թուլամիտ, պակասամիտ, ծանծաղամիտ, տկարամիտ, ցանցառամիտ, փափկամիտ, կարծրամիտ, անասնամիտ, գրաստամիտ, տավարամիտ, պաճարամիտ, հիվանդամիտ, դատարկագլուխ, թանձրատեն, հաստագլուխ, պնդագլուխ, դդմագլուխ, անգլուխ, անուղեղ, ծալապակաս, (փխբ․)` ցանցառ, բութ, դդում, պանդույր, կրետին, (գրք․) (փխբ․) ախմախ, անկուտ, դմբո, դմբլո, դունդի, դնկլոզ, երկարականջ, թուղթապակաս, փախուկ, ծալը պակաս, տախտակը պակաս, վերնատունը դատարկ, (գռհկ․) էշի գլուխ, հորթի գլուխ, փայտի գլուխ, ապուշի գլուխ (հեգն․) խելքի տոպրակ, Աստծուց պատժված, Աստծու աղոթած, Աստծու ավանակ, անխելք, խելազուրկ, անգլուխ, անուղեղ, խելապակաս, պակասամիտ
  6. տե՛ս ավանակ

Ածական

  1. կենդանություն ունեցող, ողջ ապրող ◆ Կենդանի եմ, մին էլ արի։ Հովհաննես Թումանյան
  2. մարդկանցից կամ կեդանիներից կազմված, գոյացած ◆ Կենդանի պատնեշ՝ շղթա
  3. աշխույժ, առույգ, կայտառ, շարժուն, վառվռուն ◆ Կենդանի խաղ, շարժում ◆ Տիկին Մարթան վերին աստիճանի կենդանի մի կին է։ (Մուրացան)
  4. արտահայտիչ, վառ ◆ Կենդանի պատկեր, նկար, դիմագծեր
  5. բուռն, ջերմ ◆ Այս կենդանի հույզերը հորդ երգելու տեղ - միաչքանի, միոտանի մարդն են երգում հիմա անթև։ Եղիշե Չարենց

Հոմանիշներ[խմբագրել]

  1. ողջ, առողջ, գլուխն ուսերին, գլխից անպակաս

Արտահայտություններ[խմբագրել]

  1. կենդանի անկյուն - դպրոցներում, ակումբներում և այլուր կենդանիների ուսումնասիրությանը ծառայող սենյակ, որտեղ պահպանվում են զանազան կենդանիների կմախքներ, խրտվիլակներ և այլն
  2. կենդանի ապրանք- շահագործողական հասարակություններում ստրկության կամ պոռնկության համար վաճառքի հանվող մարդ
  3. կենդանի բառարան- հանրագիտական տեղեկություններ, գիտելիքներ ունեցող մարդ
  4. կենդանի գույք- բանող և մթերատու ընտանի կենդանիներ
  5. կենդանի դիակ- անգործունյա՝ եռանդազուրկ՝ հույլ մարդ
  6. կենդանի ինվենտար- բանող և մթերատու ընտանի կենդանիներ
  7. կենդանի լեզու- անմիջական խոսողությամբ կատարվող հասարակական հաղորդակցմանը ծառայող լեզու
  8. կենդանի լինել
    1. ապրել, մեռած չլինել
    2. հարատևել, գոյություն ունենալ
    3. հիշվել, հիշողության մեջ մնալ
  9. կենդանի լրագիր- ակումբներում և ձեռնարկություններում կազմակերպվող էստրադային տիպի ներկայացում հրատապ թեմաների շուրջը
    1. նորություններ կամ բամբասանքներ տարածող մարդ
  10. կենդանի (կենդանի-կենդանի) մեռնել՝ մեռած լինել - կենդանի վիճակում մեռած համարվել, բարոյապես մեռնել
  11. կենդանի կշիռ - անասունի կամ թռչունի լրիվ քաշը կենդանի վիճակում
  12. կենդանի հանրագիտարան - հանրագիտական տեղեկություններ, գիտելիքներ ունեցող մարդ
  13. կենդանի հերթ - բոլոր սպասողների անձնական ներկայությամբ պահպանվող հերթ
  14. կենդանի ցանկապատ- աճող բույսերից կազմված՝ գոյացած ցանկապատ
  15. կենդանի ուժ- անձնակազմ, մարդիկ
  16. կենդանի քաշ - անասունի կամ թռչունի լրիվ քաշը կենդանի վիճակում
Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ
Ուղղ. կենդանի կենդանիներ(ը)
Սեռ. կենդանու կենդանիերի
Տր. կենդանու(ն) կենդանիների(ն)
Հայց. կենդանի(ն) կենդանիներ(ը)
Բաց. կենդանուց կենդանիներից
Գործ. կենդանով կենդանիներով
Ներգ. կենդանում կենդանիներում
  1. կենդանի մնացած
  2. կենդանի վահան

Աղբյուրներ[խմբագրել]

  • Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։
  • Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։