մատ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [mɑt]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ մատ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
< мать < պարսկ. mât մեռավ
| մատ | |
|---|---|
|
|
Գոյական
- մարդու ձեռքի և ոտքի թաթի հինգ վերջավորություններից յուրաքանչյուրը
- ձեռնոցի յուրաքանչյուր ճյուղը՝ բաժանումը, որ հագնում է մեկ մատը
- կենդանիների և թռչունների թաթի վերջույթային անդամը
- (տեխ․) մեխանիզմի շարժուն մասերից մեկին ագուցվող գլան կամ ձող, որը որպես պտտման առանցք է ծառայում մյուս՝ իր հետ միացած մասի համար, առանցքամատ։
- նույնն է՝ Սանդղամատ
- կողոսկրներից յուրաքանչյուրը
- խաղողի վազի ոստ
- եղանի՝ փոցխի ևն ատամ, ժանիք
- երաժշտական գրվածքի՝ նոտաների վրա նշանակված թվանշան, որ ցույց է տալիս, թե տվյալ ձայնանիշը որ մատով պետք է նվագել նվագարանի վրա
- մատի հաստությունը որպես չափ, մատնաչափ
- (փխբ․) որևէ բանի շատ փոքր քանակություն
- (փխբ․) լեռան ճյուղավորություն, լեռնամատ, լեռնաճյուղ
- (փխբ․) միջամտություն, մասնակցություն ◆ Այդ բոլորի մեջ էլ նրա մատը կա
- [ածական] չափազանց փոքր՝ փոքրահասակ
- չափազանց քիչ, աննշան, չնչին ◆ Մարդը սոխով ալ կրնար կշտանալ, մատ մը պանիրով ալ Ռուբեն Զարդարյան
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- ձեռնամատ,
- ոտնամատ
- տե՛ս սանդղակ
- (ժղ․) բարունակ, ուռ, ջով, տորր
- առանցքամատ,
- ատամ, ժանիք, արձկն
- շառավիղ, ճյուղ
- տե՛ս մատնաչափ
- տե՛ս ստեղն
- տե՛ս բազրիք
- տե՛ս լեռնամատ
- տե՛ս միջամտություն
- տե՛ս քիչ
- տե՛ս փոքրահասակ
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- մատ թափ տալ - սպառնալ
- մատ խաղացնել - գրգռել, խառնակություն գցել
- մատ խառնել - միջամտել
- մատը բերանում մնալ - ապշել, զարմանքից քար կտրել
- մատը խառը լինել - մի բանի մասնակցած միջամտած լինել
- մատը ծծելով ապրել, կերակրվել, սնվել - սննդի միջոցներից զուրկ լինել
- մատը կծել - կռահել, հասկանալ
- զարմանալ, զարմանքից ապուշ կտրել
- մատը հոտվտալ- գուշակել, գուշակցություն անել
- մատը մատին խփել - ուշադիր լինել
- մատը վերքի ցավոտ տեղի վրա դնել - կարևորը, հիմնականը, բուն պատճառը շոշափել
- մատը վրան դնել - տիրանալ, իրենը համարել
- մատի փաթաթան դարձնել, շինել, սարքել - անվերջ խոսակցության, կշտամբանքի, երեսով տալու առարկա դարձնել
- մատի փուշը հանել - մեկին որևէ բանով օգնել
- մատները (մի բանի հետ) լիզել - շատ հավանել, հավանելուց, ախորժելուց հիանալ, մեծ հիացմունքով տոգորվել
- մատների արանքով ից նայել - չտեսնելու տալ
- անուշադրության մատնել, թողտվություն ցուցաբերել
- մատների միսն ուտել - չարաչար աշխատել, շատ ճիգ, ջանք գործադրել
- մատից փուշ հանել - տե՛ս մատի փուշը հանել
- մատով ցույց տալ - ասվում է որևէ բանով աչքի ընկնող մարդու մասին
- մատը կկծես, չկծես - երեխա մի ձևացիր, քեզ երեխայի տեղ մի դիր
- մատների վրա խաղացնել - ճարպկորեն խաբել, մոլորեցնել
- մատներից ծծել - իրենից մոգոնել
- մի մատ մեղր դառնալ - ընդհանուրի խոսակցության առարկա դառնալ, խայտառակվել
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։