տեր

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝ տէր

վանկեր՝ տեր 

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Կազմված է տի «մեծ» (հմմտ. տիեզերք, տիկին) և այր բաղադրիչներից։

Գոյական

  1. այն անձը (կազմակերպությունը, հիմնարկությունը և այլն), որին պատկանում է մի բան ◆ Ավտոմեքենայի՝ պարտեզի՝ շենքի տերը:
  2. սեփականատեր, մասնավոր սեփականություն ունեցող անձ
  3. երկրի՝ երկրամասի՝ գավառի և այլն տիրակալ (թագավոր, իշխան, նախարար և այլն) (պատմ․)
  4. ստրկատեր (հնց․)
  5. ազնվական տոհմի գլխավորը, որին պատկանում է, որպես ժառանգական սեփականություն, տվյալ երկրամասը՝ գավառը և այլն (պատմ․)
  6. դասակարգային հասարակարգերում՝ շահագործող դասակարգերին պատկանող անձ (պատմ․) ◆ Տեր կամ ստրուկ պիտի լինիս, ճշմարտություն չկա՛ ուրիշ։ (Ավետիք Իսահակյան)
  7. վարձու աշխատող պահող անձ ◆ Մյուս օրը վաղ տերը վեր է կացնում ծառային, ղրկում է արտը հնձելու։ Հովհաննես Թումանյան
  8. որևէ կարգի ունեցվածք (գույք, դրամ և այլն) ունեցող մարդ ◆ Միլիոնների տերը և ընդհանուր նախանձի առարկան մեռավ։ (Շիրվանզադե)
  9. որևէ բան ունեցող մարդ (սովորաբար՝ մեծ քանակության՝ առատության նրբերանգով) ◆ Ձիերի երամակների՝ կալվածքների՝ հողերի տեր:
  10. որևէ կարգի զբաղմունք ունեցող ◆ Աշխատանքի՝ պաշտոնի՝ արհեստի տեր:
  11. որևէ կարգի՝ հատկություն ունեցող, հոգեկան կամ ֆիզիկական որևէ հատկությամբ օժտված մարդ ◆ Մեծ խելքի՝ գեղեցկության տեր:
  12. վարձակալ ◆ Ո՞վ է հիմա այս կալվածքների տերը, -հարցրեց անծանոթը։
  13. ծնողը որպես զավակ (զավակներ) ունեցող անձ ◆ Հինգ երխայի տեր է։ Աղջկա տերը հարցնում է Սերո Խանզադյան
  14. որպես ամուսին կամ սիրեկան որևէ կնոջ տիրապետող անձ ◆ Դու գեղեցիկ ես, Կատուշկա, և վա՛յ քո տիրոջը: (Թ. Կոնստանտին)։
  15. որևէ զգացմունք՝ հոգեվիճակ ունեցող մարդ ◆ Սիրո տերը գեղեցկանում է։ Դերենիկ Դեմիրճյան
  16. մեկի՝ մի բանի նկատմամբ լիիրավ իշխանություն ունեցողը, մեկի՝ մի բանի բացարձակապես իշխող անձ կամ անձնավորված երևույթ ◆ Բայց կյանքն է տերը - մենք նրա գերին։ (Վահան Տերյան)
  17. որևէ վայրում՝ բնագավառում և այլնում տիրություն անող՝ թագավորող երևույթ՝ կենդանիներ՝ բույսեր և այլն ◆ Ծովի տերերը ծովային կաթնասուններն են, որոնք այնտեղ են վերադարձել ցամաքից։ (Ժ. Պիկար)։
  18. արյունակցական կամ խնամիական մերձավոր կապի մեջ գտնվող հարազատ, ազգական ◆ Հիվանդի տերերը հազիվ կարողացան նրան հասցնել հիվանդանոց։
  19. (առավելապես՝ հոգնակի)- տնօրեն, ղեկավար, կառավարող ◆ Քեֆ էին անում և ուրախանում մեր հսկա պապերն ու մեր հայրերը՝ գյուղի տերերը: Հովհաննես Թումանյան
  20. որևէ բանում առավելություն՝ գերազանցություն ունեցող մարդ ◆ Դրության՝ իրադրության տեր:
  21. նվաճելով՝ գրավելով իր իշխանության՝ հսկողության՝ լծի տակ պահողը ◆ Արաբներն են հիմա երկրի տերը:
  22. տերտեր
  23. Աստված (կրոն․)
  24. հարգական կոչական բառ՝ մեկին դիմելու համար (հնց․)
  25. մասնավորապես՝ քահանայի անվան առջև դրվող հարգական մակդիր
  26. հովանավոր, պաշտպան, խնամակալ (փխբ․) ◆ Մանի՛, մանի՛, ճախարա՛կ… անտերին տեր, ճախարա՛կ, որբերին հեր, ճախարա՛կ։ Հովհաննես Թումանյան
  27. տան գլխավորը (հյուրերի, այցելուների, կենվորների և այլն համար) ◆ Տան տերը՝ Օհան ամի ապերը նահապետական բարքով մարդ էր։ (Ակսել Բակունց)

Ածական

  1. որևէ բան ունեցող, որևէ բանով օժտված ◆ Կամքի տեր աղջիկ։ ◆ Վատ վարքի տեր մարդ։ ◆ Մեծ ձիրքի տեր երիտասարդ։
  2. որևէ բան ունեցող՝ իր մեջ պարունակող՝ թաքցնող ◆ Կովկասը բնական մեծ հարստությունների տեր երկիր է։ (Ա. Սահինյան)
  3. իշխող, իրեն ենթարկող, տիրապետող ◆ Սերն է նոցա սրտերին տեր: Հովհաննես Հովհաննիսյան

Հոմանիշներ[խմբագրել]

  1. իշխանավոր, իշխան, թագավոր, վեհապետ, տիրակալ, գերիշխան, պարոն, (հզվդ․) սիր, սինյոր, մխաեր, մայո, պան, մոնաինյոր (կրոն․), տյար
  2. սեփականատեր, հողատեր, կալվածատեր, տեր-տիրական
  3. անձնիշխան, ինքնիշխան, ինքնավար, ինքնօրեն, անկախ
  4. հովանավոր, պաշտպան, հովանի, սատար, թիկունք, օգնական
  5. տե՛ս Աստված
  6. տե՛ս գլխավոր

Արտահայտություններ[խմբագրել]

  1. տեր անել
    1. մի բան տեր դարձնել
    2. մի բանով օժտել, տալ
  2. տեր Աստված - զարմանքի սրտնեղություն կասկածանքի ու երկմտության բացականչություն
  3. տեր կանգնել
    1. տիրություն անել, վորպես տեր հանդես գալ
    2. տիրանալ, տեր դառնալ, սեփականել
    3. հովանավոր պաշտպան կանգնել
  4. տեր(ը) չլինել - հրաժարվել, տիրություն չանել, հանձն չառնել
  5. տեր ողորմյա
    1. Աստծուց գութ, ողորմություն հայցելու արտահայտություն (հնց․)
    2. պատարագի ժամանակ երգվող մի երգի սկզբի բառերը, որոնցով անվանում են նաև երգը
    3. զարմանքի՝ տարակուսանքի՝ սրտնեղության բացականչություն
    4. տե՛ս տերողորմյա
Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ
Ուղղ. տեր(ը) տերեր(ը)
Սեռ. տիրոջ տերերի
Տր. տիրոջ(ը) տերերի(ն)
Հայց. տիրոջ(ը) տերիների(ն)
Բաց. տրոջից տերերից
Գործ. տիրոջով տերերով
Ներգ. (տիրոջում) տերերում



Աղբյուրներ[խմբագրել]