ծուծ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [t͡sut͡s]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ ծուծ վանկեր՝ ծուծ 

Ստուգաբանություն

Թերևս հնդեվրոպական ծագման ծիծ բառի ձայնադարձային ձևը։ Աճառյանը համարում է «կովկասյան» (քարթվելական) ծագման բառ՝ բերելով մի շարք բառեր՝ վրացերեն juju «ծիծ», cov(n)a «ծծել, ծծում», cucna «ծծել, ծծում», cuci «արատ», cucva «խոնավացնել, թրջել», cici «ծիծ», այլև նշում է այլ լեզուներից համատիպ պատկերավոր-բնաձայնական կազմություններ։ Մեր օրերում առանձնացվում է քարթվելական *cow- «ծծել» արմատ, որի համար նշվում են նախյան-դաղստանյան զուգահեռներ։

Գոյական

1. սնամեջ ոսկորների միջի ճարպային նյութը, ոսկրածուծ
2. տե՛ս ուղեղ
3. (փխբ․) էություն
4. (փխբ․) նյութական բարիք՝ ունեցվածք, հարստություն
5. (փխբ․) ծառի բնի և առհասարակ՝ բույսի ցողունի հյութը, ավիշ
6. (փխբ․) պատի մեջ լցված շաղախ, լիցք
7. (կնչ․) բնի, ճյուղի և արմատի կենտրոնում գտնվող հիմնական պարենքիմային հյուսվածք

Հոմանիշներ

1. ոսկրածուծ, ոսկրուղեղ, ծուծք, ծծրուք (գվռ․)
2. տե՛ս ուղեղ
3. ավիշ
4. տե՛ս էություն
5. տե՛ս լիցք
6. տե՛ս հարստություն

Արտահայտություններ

1. ծուծը բարակ - խելքից պակաս, թեև
   1. նվազ, վտիտ, նիհար
2. ծուծը ծծել - մեկի նյութական բարիքներից օգտվել, մեկի հաշվին ապրել
   1. հարստահարել, կեղեքել
3. մինչև ծուծը կամ մինչև ոսկորների ծուծը - ամբողջովին, ամբողջապես, ամբողջ էությամբ
4. ◆ Առանց համեմունքի համեղ մսաջուր պատըաստելու համար ավելի հարմար են կովի մսի ազդրամասը և ծուծ ունեցող մսերը (Դասագիրք)
5. ◆ Նրա կյանքի ամեն մի րոպեն մի հարձակում է կյանքիս ծուծի դեմ Շեքսպիր
6. ◆  Թող կղերի փառասեր, արծաթամոլ սև խուժանը ազգւ ծուծը ծծելով կյանք վայելե։ (Րաֆֆի)
7. ◆ Աջ և ձախ պատերի ծուծը խիտ է։ (Վիգեն Խեչումյան)
8. ◆ Ամբողջ կյանքն ընթացել է այսպիսի սև, մթին, կեղտոտ ու լպրծուն ուղիով և ապականվել մինչև ոսկորների ծուծը։ (Արսեն Տերտերյան)
9. ◆ Խոնարգվում էր այդ կինը մինչև ոսկորների ծուծը։ (Վահան Թոթովենց)
10. ◆ Դա բյուրոկրատ է մինչև ոսկորների ծուծը։ Թարգմ.
11. ◆ Խաչագողություն չէ՞, իր ամբողջ կյանքում այս և այն հայր սուրբի հետ մասլահաթներ անել, ամեն ստորություն հանձն առնել և մինչև անգամ կավատության պաշտոն կատարել, որ կարելի լինի նրանց կսակի ծուծը ծծել։ (Րաֆֆի)
12. ◆ Մեկը ծուծը բարակ մարդ սկսեց իր բարեկամին էս ձևով մեկ գիր գրել։ (Խաչատուր Աբովյան)

Բաղադրյալ բառեր

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ bone marrow, marrow, essence, pith, sap գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ сердцевина (ru) ‎(serdcevina), костный мозг (ru) ‎(kostnyj mozg) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։
• Ժ․ Հ․ Վարդանյան, Հ․ Յա․ Սայադյան, Անտառագիտական և կանաչապատման տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Երևան, «ՀՀ ԳԱԱ բուսաբանական ինստիտուտի հրատարակչություն», 2008 — 338 էջ։
• Հարությունյան Լ․ Վ․, Թանգամյան Տ․Վ, Զավարյան Է․ Լ․ և ուրիշներ, Բուսաբանական տերմինների ռուս-հայերեն բացատրական բառարան, Երևան, ««Հայբուսակ»», 2002 — 272 էջ։