նստել

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

«նստել» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

Արտասանություն

ՄՀԱ: [nəsˈtɛl]

Բայ

վանկեր՝ նըս·տել 

Ճոճաթոռին նստած տղամարդ
Տերևին նստած թիթեռ
Ակվարիումում նստած իգուանա
Ավտոմեքենա նստած տղամարդիկ
  1. նստատեղով, նստուկով որևէ բանի վրա տեղավորվել՝ ոտքերը մալելով կամ կախելով կամ որևէ բանի հենվելով։ ◆ Արամը նստեց փոքրիկ նստարանի վրա և սկսեց դիտել անցորդներին։
  2. բազմել, գրավել։ ◆ Էն սարում Մըսր անհաղթ ու հզոր Մսրա Մելիքն էր նստած թագավոր Հովհաննես Թումանյան
  3. հեծնել, բարձրանալով տեղավորվել հեծահելի կենդանու վրա։ ◆ Էշ նստելը մի ամոթ, չնստելը՝ երկու։ ◆ Չալ մադյանը թամբեցի, նստեցի որ գնամ Սերո Խանզադյան
  4. փոխադրամիջոցի վրա կամ մեջ տեղ գրավել։ ◆ Շաբաթ օրը երեկոյան նրանք նավ նստեցին։
  5. նստած դրությամբ կատարվող աշխատանք ձեռնարկել, զբաղվել մի բանով, որ պահանջում է նստած վիճակ։ ◆ Կարդալու՝ պարապելու՝ խաղալու նստել։ ◆ Ժողովի նստել։
  6. պաշտոն գրավել, զբաղեցնել։ Նախագահական աթոռին նստել։
  7. գտնվել, գրավել, լինել։ ◆ Զգում եմ, որ իմ իսկական տեղը չեմ նստած։ Սերո Խանզադյան
  8. բանտարկվել, բանտ ընկնել, կալանավորվել։ ◆ Երկու տարի նստելուց հետո դուրս եկավ ու նա միայն ազնիվ աշխատանքի ձեռնարկեց։
  9. շարժումը դադարեցնելով՝ որևէ բանի վրա կամ որևէ տեղում կանգ առնել, դադար առնել (թռչուների ու միջատների մասին)։ ◆ Թիթեռը նստեց մի ծաղկի վրա։
  10. իջնել, թեքվել դեպի հորիզոնի ետևը։ (փխբ․) ◆ Արևը նստեց սարի թիկունքին։
  11. որևէ մակերևույթի վրա իջնել՝ տարածվել։ ◆ Մառախուղը նստեց անտառի վրա. ճանապարհը չէր երևում այլևս։
  12. տակը իջնել, նստվածք գոյացնել (ջրի մեջ եղած մասնիկների՝ իրերի մասին)։ ◆ Ավազը նստեց փոսի հատակին։
  13. իջնելով որևէ բանի վրա մնալ, իջնել որևէ բանի վրա։ ◆ Փոշի է նստել մագերին, երեսին ու հագուստին։
  14. իջնել, խորանալ գետնի մեջ։ ◆ Տան հիմքի նստել է։
  15. ծավալով՝ մակարդակով պակասել՝ փոքրանալ։ ◆ Փուչիկը նստեց։ ◆ Գետի ջուրը նստել է։
  16. լիցքաթափվել, հզորությունը կորչել պակասել։ ◆ Շարժիչի նստել է։
  17. կուչ գալ, ճկռել, կծկվել ու մնալ տեղում։ (փխբ․) ◆ Շանը տեսնելուն պես երեխան հանգիստ նստեց տեղում՝ ճանապարհի եգրին։
  18. ոտքերը ծալելով տեղավորվել գետնի վրա (կենդանիների մասին)։ ◆ Գոմը չի մաք՛րում, կովերը նստում են աղբի մեջ։
  19. տևականորեն մնալ մի տեղում։ ◆ Գյուղում նստել է ու ոչ մի տեղ չի ուզում գնալ։ ◆ Տանը նստել։
  20. մեղմանալ, իջնել, հանգտանալ, խաղաղվել։ ◆ Հույզերիս քամին… հանգստացել ու նստել է հիմի Եղիշե Չարենց
  21. իջնելով, տեղալով երկրի երեսին շերտ գոյացնել, շերտ կապել։ ◆ Գիշերը նստած եղյամը դանդաղ հալվում էր։ (Արթուր Ֆելիչե)։
  22. մարմնի վրա այս կամ այն ձևով հարմարվել (զգեստի մասին)։ ◆ Վերարկուն լավ է նստում վրադ։
  23. բռնել, հարմարվել, հարկ եղած ձևով միանալ՝ մտնել՝ զետեղվել։ ◆ Անկյունաքարը լավ չի նստում, նորից տաշիր։
  24. արմատացած լինել, խոր կերպով ամրանալ՝ լինել (հոգում, գիտակցության մեջ և այլն)։ ◆ Ամեն մեկիդ մեջ մի չար սատանա Է նստել։
  25. կուտակվել, ծանրանալ, հավաքվել։ (փխբ․) ◆ Հիմա խոհերն են այս իմ հակատին նստել։ Եղիշե Չարենց
  26. տարածվել, ընկնել, սփռվել (լույսի՝ ճառագայթների ևն մասին)։ (փխբ․) ◆ Նրա դեմքին նստել է արևը Եղիշե Չարենց
  27. դիրք գրավել, գտնվել, զետեղված՝ կառուցված՝ ընկած լինել։ ◆ Այդ սեպի գլխին, խորին ժամանակներից, վեհանձնաբար նստած էր մի փառավոր ամրոց։ (Րաֆֆի)
  28. պատել, ծածկել, պարունակել։ ◆ Մութն էլ… իջնում է ու նստում փողոցների վրա։ Եղիշե Չարենց
  29. ձախողվել, անհաջողություն կրել, տուժել։ (փխբ․) (խսկց․) ◆ Այսօրվա խաղում մերոնք լավ նստեցին։
  30. ծախս՝ աշխատանք ևն պահանջել։ Ձիթագործարանի արտադրած «ծեթը», մի շատ տարբեր բան է այն աշխատանքից, որ նստել է ձիթագործարանի կառուցումը։ (Մարքս)։
  31. որևէ հետևանքի՝ հատուցման՝ վնասի և այլն հանգեցնել, արժենալ։ (փխբ․) ◆ Խիստ թանկ նստեց մեր կատարած անկարգությունը։ (Րաֆֆի)
  32. փլվել, քանդվել։ ◆ Պատը նստեց։
Ծագում[խմբագրել]

Կազմված է նիստ արմատից և ել ածանցից։ Նիստ արմատը հայերեն բառ, ծագել է հնդևրոպական նախալեզվի nizdo- ձևից, որը կազմված է ni մասնիկից, sed- նստել արմատի ստորին zd- ձայնադարձից։

Պարզ արմատը ներկայացնում են սանսկրիտ՝ सीदति, सद्, sīdāti, sad, նստել , զանդկերեն կամ զենգերեն (Ավեստայի լեզուն) had, հին պարսկերեն՝ had նստել, զանդկերեն կամ զենգերեն (Ավեստայի լեզուն) և հին պարսկերեն՝ hadiš բնակարան, պալատ, հունարեն՝ ἔζομαι` նստել, նստարան, կայան, լատիներեն՝ sedeo, նստում եմ, sedo, հանգստացնում եմ և այլն։ Ni-ն պարունակող ձևեր են սանսկրիտ՝ निषीदति, nišīdati նստում է, नीड, nīḍá- դադար, կայան, թռչնի բույն, անգլերեն՝ nest, հին սլավոներեն՝ gnézdo, ռուսերեն՝ гнҌздо բույն և այլ բառեր:։

Այս նույն արմատից են ծագում հայերեն ատյան, հեծնել բառերը։

Արտահայտություններ[խմբագրել]
  1. հացի նստել
  2. սեղան նստել
  3. պարապ նստել
  4. նստել-վերկենալ


Աղբյուրներ[խմբագրել]