շուն

Հայերեն

«շուն» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

• ՄՀԱ՝ [ʃun]

Շուն

Դասական ուղղագրութեամբ՝ շուն

վանկեր՝ շուն 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *k՛uōn- «շուն» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն çván-, հունարեն κύων «շուն»։

Գոյական

1. շնազգիների ընտանիքին պատկանող ընտանի կենդանի
2. տե՛ս Մեծ շուն, Փոքր շուն (աստղգ․)
3. անհամակրելի, հարգանք ու վստահություն չառաջացնող մարդ ◆ Ինչ անխիղճ շան չի տալիս գյուղի ամենալալ բեռնաձին։ (Հ. Մաթևոսյան) (փխբ․)
4. խորամանկ, վարպետ, հնարամիտ մարդ ◆ Հիմա ո՞ւմ կարող ես խաբել. բոլորն էլ շուն են։ (փխբ․)
5. անառակ, շնացող մարդ (փխբ․)
6. անարգ, չարացող մարդ ◆ Ե՛կ, դժոխքի շուն դու, դարձի՛ր դեպի ինձ… արյունախում շուն դու։ (Շեքսպիր) (փխբ․)
7. լրտես (ծծկ․)

Հոմանիշներ

1. սկունդ (հնց․), քուչի (գվռ.), քոմո, քոփակ, քութի, բոջի (շնազգիների ընտանիքին պատկանող ընտանի կենդանի)
2. գամփռ (մեծ)
3. տե՛ս խուզարկաշուն
4. Մեծ շուն, Փոքր շուն (համաստեղության անուն) (աստղգ․)
5. տե՛ս հնարամիտ
6. տե՛ս անառակ
7. տե՛ս լրտես

Արտահայտություններ

1. շուն, գել՝ էլի մերն է - թեև վատ մարդ է, բայց մերն է, հարազատ է ու պետք է ներել, պաշտպանել և այլն
2. շուն դառնալ - չարանալ, կատաղել
3. շուն դարձնել - կատաղեցնել, չարացնել
4. շուն ծեծելով, թակելով ապրել - մեծ դժվարությամբ ապրուստ հայթաթել, մի կերպ ապրել, յոլա գնալ
5. շուն խաղացնող - խեղկատակ, լուրջ բանով զբաղվող
6. շուն կտրել - շուն դառնալ
7. շուն կուլ տալ - խորամանկ, ճարպիկ դառնալ
8. շունը ձեռքից հաց չի վերցնի, չի առնի - անարգ մարդ է
9. շան բախտ ունենալ - բախտը կտրել, հաջողակ լինել
10. շան բերան - նույնն է՝ շանբերան (բսբ․)
11. շան բերանը ոսկոր գցել - կաշառաք տալ, բաժին հանել
12. շատ բերանի վարա ընկած, քաշած -ճղճղված, պատռված
13. շան գլուխը թաղված լինել (առավել. ահա՜ թե որտեղ է թաղված շան գլուխը) - որն է գաղտնիքը, ինչ՞ հանգամանքների տակ է թաքնված գաղտնիքը
14. շան երես ունենալ - աներես լինել, չքաշվել, չպատկառել, չամաչել
15. շան լակ կամ լափ թափել մեկի գլխին - սաստիկ ամոթանք տալ, խայտառակ անել
16. շան ծիծ ծծակ, կերած - անդաստիարակ
17. շան ծնունդ - անդաստիարակ
18. շան կաթ ծծած, կերած - անդաստիարակ
19. շան հաչոց - անհամակրելի, ատելի մարդու փնթփնթոց, գլխացավ առաջանցնող խոսակցություն
20. շան հաչոցին մտիկ չեն տա - նույնն է՝ շան տեղ դնել
21. շան հավատարմություն - կույր, ստրկամիտ հավատարմություն
22. շան հոտառություն -
    1. սուր հոտառություն
    2. կռահելու, գուշակելու, գլխի ընկնելու մեծ կարողություն, ունակություն (փխբ․)
23. շան հոտ - զզվելի, գարշելի հոտ, շնահոտ
24. շան մահով մեռնել - շանսատակ լինել
25. շան սատակ անել - տե՛ս շանսատակ անել
26. շան սատակ լինել - տե՛ս շանսատակ լինել
27. շան տեղ դնել (գործածվում է ժխտական և հարցական ձևով) - բանի տեղ դնել, հաշվի առնել, ուշադրություն դարձնել
28. շան տուր (կամ ծեծ) տալ - սաստի ծեծել
29. շան քթից ջուր խմել - չարչարվել, տանջվել
30. շանից (շնից) մազ պոկել - ժլատից, անարժան մարդուց, թշնամուց ինչ էլ որ վերցնես, խրախուսելի է
31. շան օրում (օրի) լինել - շատ վատ դրության մեջ լինել
32. շնից շատ լինել - չափազանց շատ, բազմաթիվ լինելը
33. շների ընտանիք - տե՛ս շնազգիներ (կենս․)
34. շուն բռնել -
    1. տե՛ս անարգ
    2. ոչնչություն
35. շուն թակելով ապրել - տե՛ս գոյատևել
36. շուն թակելով ապրող - տե՛ս խեղճ, թշվառ
37. շուն խաղացող - տե՛ս խեղկատակ
38. շուն ման ածող - տե՛ս խեղկատակ
39. շուն ու գայլ -
    1. տե՛ս թշնամի
    2. անարժան
40. շուն ու գայլի բաժին դառնալ, շուն ու գելի կերակուր դառնալ, շուն ու գայլի փայ դառնալ - տե՛ս ոչնանալ, կորչել, վատնվել
41. շուն ու կատու - տե՛ս թշնամի
42. շուն քերթող - տե՛ս կարիքավոր
43. շունը լինել (մեկի) - տե՛ս հնազանդվել, ստրկանալ
44. շունը կապել, բաց թողնել - տե՛ս կատաղել, զայրանալ
45. շունը շապիկ է կագել, կատուն՝ վարտիք -
    1. տե՛ս անարգություն, իրարանցում
    2. անմիաբանություն
46. շունը շնից, երկուսը մի տնից - տե՛ս խարդախ, անարգ
47. շունը չի տանի - տե՛ս անտանելի
48. շունը տերը (տիրոջը) չի ճանաչում - տե՛ս անկարգություն
49. շան ոգի - տե՛ս շնագի
50. շան ատամ ունեցող -
    1. տե՛ս բամբասասեր
    2. չարախոս
51. շան բաժին դառնալ - տե՛ս ոչնչանալ, կորչել, վատնվել
52. շան բաժին դարձնել - տե՛ս ոչնչացնել, վատնել
53. շան բերանից ընկած, շան բերանից քաշաց - տե՛ս բզկտված
54. շան թակ տալ - տե՛ս ծեծել
55. շան լակ(ը) ածել (մեկի) գլխին, շան լակ(ը) թափել (մեկի) գլխին, շան լափ(ը) ածել (մեկի) գլխին, շան լափ(ը) թափել (մեկի) գլխին - տե՛ս նախատել
56. շան հավատարմություն - տե՛ս ստրկամտություն
57. շան ճրագ - տե՛ս անպիտան
58. շան մսի գին - տե՛ս էժան
59. շան նման - տե՛ս սաստիկ, խիստ
60. շան շաբաթ - տե՛ս իրարանցում
61. շան չարչարանք քաշել - տե՛ս չարչարվել, քաշվել
62. շան պես - տե՛ս սաստիկ, խիստ
63. շան պես պոչ պտտեցնել - տե՛ս քծնել, շողոքորթել
64. շան պես քա(ր)շ գալ - տե՛ս չարաչարվելտանջվել
65. շան պոչը բռնել, շան պոչը կծել - տե՛ս համառել
66. շան վաստակ - տե՛ս ապօրինածին
67. շան փայ անել - տե՛ս վատնել
68. շան փայ դառնալ, շան փայ լինել - տե՛ս վատնել, ոչնչանալ
69. շան քըրթ - տե՛ս կաշառք
70. շանից ելած - տե՛ս ապօրինածին
71. շներին աղ տալ - տե՛ս թափառել
72. շունբերան - տե՛ս հայհոյաբար

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ dog արաբերեն՝ كَلْب գերմաներեն՝ Hund դանիերեն՝ hund էսպերանտո՝ hundo իսպաներեն՝ perro իտալերեն՝ cane, cagna թուրքերեն՝ köpek հոլանդերեն՝ hond հունարեն՝ σκύλος շվեդերեն՝ hund պորտուգալերեն՝ cachorro, cão ռուսերեն՝ собака (ru) ‎(sobaka) վրացերեն՝ ძაღლი ֆրանսերեն՝ chien

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։