ձայն չհանել

Հայերեն դարձվածք

1. լռել, չխոսել ◆ Մարությանն այլևս ոչինչ չխոսեց Բազենյանի մասին։ Իսկ Եվան ամենևին ձայն չէր հանում։ Ն-Դ ◆ Բաժակները․․․ պարզեց մեզ այնպես սպառնագին, որ կարծես ուզում էր ասել՝ «Ձայն չհանե՛ք, թե չէ․․․» «Գրական թերթ» ◆ Իրեն համար ալ եփեր է, կը խորհի հեղինակը ու կը բարկանա, բայց ձա՛յն չի հաներ։ (Ավետիս Ալիքսանյան) ◆ Երբ բընություն անխոս կենա, / Մահկանացուք ձայն չեն հաներ․ / Լուռ է ամեն ինչ որ շուրջ կա, / Ավելի տա՛ք խոսին սրտեր։ (Մկրտիչ Պեշիկթաշլյան)
2. ((բրբ․) ձայն չանել) չխոսել, չարտահայտվել ◆ «Բայց դա ամենևին չի նշանակում, թե պիտի ձայն չհանեմ, եթե ինչ-որ բան իմ սրտով չէ»։ «Եթեր» ◆ Գիրքիս մասին տող մը․․․ գնահատանք չհայտնելեդ զատ, faute de mieux [ֆաթ դը մյո, «ավելի մեծ սխալդ»] հոբելյան կոչված արարողության առիթով ալ ձայն-ձուն չհանելդ է։ (Վահան Թեքեյան) ◆ Ցորեն կուտի Վանա խոջեն, / Որ տյուք իսկի չեք խանե ձեն։ (Մըքոյի տված քարոզն) ◆ Տիրացու գիմնա զտերտրոջ [ըզտերտրոջ] գողութեն, ձեն չէնե։ (Էրգու գող)
3. լռել, բերանից բան դուրս չտալ ◆ Կարող էր, չէ՞, ձեն չհանել․ իմացածը ուրիշների՝ մեծերի ականջը չգցել։ Ստեփան Զորյան ◆ -Հարյուր տուր տե [դե, «ու»], ալ խաթերդ համար ձայն չհանեմ։ Երվանդ Օտյան ◆ -Քու բերան գոց կպահիս ու ձեն-ձուն չես հանի։ Մուշեղ Գալշոյան ◆ Սահրատը ոչ ինքն էր հիշում և ոչ Սուսամբարին էր թույլ տվել ձայն ու ծպտուն հանելու գաղտնիքի մասին։ (Պերճ Պռոշյան)
4. (ձայն-ծպուտ չհանել) չխոսել, չարձագանքել ◆ -Ես բան եմ ասում, սա տեղիցն էլ ժաժ չի գալի, ձեն էլ չի հանում։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Կինն ամենևին ձայն չհանեց, նույնիսկ գլուխը չբարձրացրեց կարի վրայից։ Ն-Դ ◆ -Հը, ի՞նչ ես փնթփնթում․․․ ջանդ խո քոր չի գալիս։ / Կինը ձայն ծպուտ հանեց: Ն-Դ ◆ Հայրերնիս ձայն չէր հաներ, կարևորություն ալ չէր տար մեր կերած ծեծերուն։ Բենիամին Նուրիկյան ◆ -Ամոթ է, այստեղ ձրի եկեր ես,պետք է որ քեզ եղած շնորհքը արդարացնես։ Տղան ձայն ձուն չէր հաներ։ Լևոն Բաշալյան ◆ Գրաբոս աղայի այս թյուր պատճառաբանությունները թեև անտեղի թվեցան ինձի, բայց ես ձայն ծպտուն չհանեցի։ Կեսարացի
5. հակառակել, դիմադարձել ◆ -Իհարկե կռլեք, երբեք ձայն չեք հանի․․․ կկրեք ամեն բան, խեսփուշներ։ Վրթանես Փափազյան ◆ Ինքն ալ ներքնապես դժգոհ էր աղայական քմահաճ գործերեն, բայց չէր կրնար ձայն հանել։ «Նաիրի» ◆ «Խոնարհ է, այ մարդ, շուն լվացեմ գլխին, ձայն չի հանի»։ Մուշեղ Գալշոյան ◆ -Թե որ նրանք ղաբուլ կացան [«համաձայնվեցին»], ուրիշ գեղերը ձեն ու ծպտուն չեն կարող հանել։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Իրիցկինը ան խոսքը լսած օրը ալ համբերելու արիությունը կ'ունենա։ Ձայն ձուն չի հաներ։ (Թլկատինցի)
6. դժգոհություն չարտահայտել, չգանգատվել, չբողոքել ◆ Դե, փեշդ բաց արա ու ինչ որ կտամ, ձեն չհանես, թե չէ․․․։ Ն-Դ ◆ -Թալանեցի՜ն, թալանեցի՜ն, ձեն հանող չկա։ Մաթևոս Դարբինյան ◆ -Դուք կարող եք իսկույն ևեթ ոտքի տակ տալ․․․ և ես շշունջ անգամ չեմ հանիլ։ Ն-Դ ◆ Ինչո՞ւ շշուկ մը իսկ չի հաներ ամբողջ Թրքահայաստանը մեր թշնամիներուն ծախողներուն դեմ։ (Զորավար Անդրանիկ կը խոսի)
7. չմունետկել ◆ Իսկական կարոտությունը դռնեդուռ չի ընկնում, ձայն չի հանում, չի գոռում։ (Շիրվանզադե)

Աղբյուրներ

1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։