ուշադրություն

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [uʃɑdɾutʰˈjun]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ ուշադրութիւն

վանկեր՝ ու•շադ•րութ•յուն 

Կազմություն

Արմատ՝ ուշ, հոդակապ՝ -ա-, արմատ՝ դիր, վերջածանց՝ -ություն:

Գոյական

1. մտքի կենտրոնացված վիճակ ◆ Խորհուրդ եմ տալիս ուշադրությամբ կարդալ հոդվածները։ (Րաֆֆի)
2. առհասարակ՝ զգայարաների (լսողության, տեսողության և այլն) որևէ բանի վրա կենտրոնացած վիճակ ◆ Նա սկսավ ուշադրությամբ դիտել չորս կողմը։ (Մուրացան) ◆ Նա ականջները լարած խորին ուշադրությամբ լսում էր։ (Րաֆֆի)
3. հոգատարություն, հոգատար վերաբերմունք ◆ Շնորհակալ եմ ձեր ուշադրության համար, վսեմաշուք տեր։ (Րաֆֆի) ◆ Գլուխը կապված էր գեղեցիկ և ամենախիստ ուշադրությամբ: (Մուրացան) ◆ Այս երկու շենքերին Վարազ իշխանը նվիրում էր հատուկ ուշադրություն: Ստեփան Զորյան
4. զգուշավորություն, շրջահայեցություն, աչալրջություն ◆ Զգույշ կաց և ուշադրությամբ հսկիր թե՛ մեր զորքերին և թե՛ քաղաքի ելումուտքին։ (Մուրացան)
5. բարյացակամ վերաբերմունք
6. (հրամայական՝ ուշադրությու՛ն) ուշադիր լինելու, ուշադրությունը կենտրոնացնելու հրաման, հրավեր ◆ Շղթա կազմեցեք, ուշադրություն, բերդը մտնողներ կան։ (Վահան Թոթովենց)

Հոմանիշներ

1. ուշք, ուշքումիտք, (հզվդ․)՝ ուշավորություն, վերահասություն (մտքի, զգայարաների կենտրոնացած վիճակ)
2. հոգատարություն, հոգ, հոգածություն (հոգատար վերաբերմունք)
3. զգուշավորություն, շրջահայեցություն, զգուշություն (ուշադիր, զգուշավոր լինելը )
4. տե՛ս զգոնություն, աչալրջություն
5. տե՛ս բարյացակամություն

Արտահայտություններ

1. ուշադրության առնել – նկատի առնել` ունենալ ◆ Ուշադրության առնել, որ իմպերիալիստական շրջանների կողմից չեն դադարեցվում սոցիալիստական երկրների դեմ ուղղված ռազմական պատրաստությունները։ (Մամուլ)
2. ուշադրության կենտրոնում լինել - լուրջ ուշադրության առարկա լինել, մեկի միտքը զբաղեցնել
3. ուշադրության արժանի – որի վրա արժե ուշադրության դարձնել՝ մտածել՝ հոգալ՝ հետաքրքրվել ◆ Հայերի գաղթականությունը, որպես պատմական իրողություն, ամենայն ուշադրության արժանի է։ (Րաֆֆի) ◆ Մեծ փողոցին մեջ ուշադրության արժանի բան մը չգտավ։ (Գրիգոր Զոհրապ)
4. ուշադրության արժանանալ – ուշադրության արժանի դառնալ, ուշադրություն գրավել ◆ Շատ կարևոր է ծառաբույսերի ասորտիմենտի հարստացումը, մի բան, որ մեզ մոտ ուշադրության չի արժանանում։ (Մամուլ)
5. ուշադրություն գրավել – ուշագրավ լինել, աչքի զարնել՝ ընկնել ◆ Առաջինը որ գրավեց երիտասարդի ուշադրությունը, երկու թևավոր վիշապներ էին, դռան աջ ու ձախ կողմերում։ (Րաֆֆի)
6. ուշադրություն դարձնել
   1. ուշադրության առնել, ուշադիր նայել, կարևորություն տալ, հետաքրքրվել ◆ Նա մտածել անգամ չէր կարող, որ դերվիշը ուշադրություն կդարձնի իր թղթերի վրա։ (Րաֆֆի) ◆ Քարտուղարը ուշադրություն դարձրեց երգչի կարմիր փողկապի վրա։ (Նար-Դոս)
   2. հոգ՝ խնամք տանել ◆ Ամենից առաջ ուշադրություն դարձրին իմ շորերի վրա։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Նրանք որոշում են իրենց ուշադրությունը դարձնել եկեղեցիների բարեկարգության վրա։ (Մուրացան)
7. ուշադրություն ընել – ուշադրություն դարձնել, ուշադիր լինել, հետևել ◆ Ինչո՞ւ համար ուշադրություն չեք ըներ կերակուրներու տաքությանը կամ պաղությանը։ Հակոբ Պարոնյան ◆ Ուշադրություն ըրեք նավազին վրա և բնավ թույլ մի տաք որ ձեր քովեն հեռանա։ «Երևանյան օրեր» ◆ Խորհրդածություններու մեջ ընկղմած ըլլալով՝ (Աբիսողոմ աղան) ուշադրություն չէր ըներ առջևեն եկող էշերուն։ Հակոբ Պարոնյան
8. ուշադրություն ընծայել – ուշադրություն դարձնել մեկին ◆ Եվան եռանդուն ուշադրություն էր ընծայում Բազենյանին։ (Նար-Դոս)
9. ուշադրություն հրավերել
   1. ուշադրություն դարձնելու հրաման, առաջարկ, դիմում անել
   2. մեկի միտքը՝ ուշադրությունը մի բանի վրա դարձնել՝ կենտրոնացնել ◆ – Եթե հանգիստ չըլայիք, վաղվան լրագրույս մեջ պիտի գրեի և ընկերության ուշադրությունը հրավիրեի: Հակոբ Պարոնյան ◆ Պետք է ուշադրություն հրավիրել մեր կենդանի լեզվի վրա, քանի վաղ է։ Հովհաննես Թումանյան
10. ուշադրություն չդարձնել
    1. կարևորություն չտալ, բանի տեղ չդնել, արհամարհել ◆ Պատանին ուշադրություն չդարձրեց Արբակի կծու հեգնությանը։ (Րաֆֆի)
    2. անտարբեր լինել ◆ Ոչ ոք ուշադրություն չէր դարձնում ոչ նրանց բողոքին, ոչ աղերսին։ (Ակսել Բակունց)
11. ուշադրությունը բևեռել
    1. ուշադրությունը կենտրոնացնել ◆ Եկեք ուշադրությունը բևեռենք այս հարցի վրա։ (Մամուլ)
    2. ուշադրություն գրավել՝ հրավիրել ◆ Առաջին վայրկյանից խոսողն իրեն է բևեռում բոլորի ուշադրությունը։
12. ուշադրությունը լարել – ուշադրությունը կենտրոնացնելու ճիգ անել՝ բևեռել ◆ Նա ունկնդրում էր նավազին լարված ուշադրությամբ: (Լեո) ◆ Երկուսն էլ իրենց ուշադրությունը լարեցին դեպի այդ հնչյունները։ (Րաֆֆի)
13. ուշադրությունը խլել – ուշադրությունը մի բանից մի այլ բանի վրա դարձնել ◆ Այդ պահին բոլորի ուշադրությունը խլեց ամրոցից դուրս եկող տիկինների խումբը։ Դերենիկ Դեմիրճյան
14. ուշադրությունը կենտրոնանալ՝ կենտրոնացնել — կարողանալ միտքը ամփոփած մի բանի մասին մտածել, միտքը չշեղել այլ բանի վրա ◆ Կարդում էի, բայց գլուխս բան չէր մտնում, ուշադրությունս չէր կենտրոնանում: Վրթանես Փափազյան ◆ Շահյանը նստեց սեղանի մոտ, և, աշխատելով բոլոր ուշադրությունը կենտրոնացնել թվերի վրա, սկսեց գումարել։ (Նար-Դոս)
15. ուշադրությունը հեռացնել – ուշադրությունը այլ ուղղությամբ կենտրոնացնել ◆ Պարսից թագավորը խառնված էր նոր պատերազմներով, որ կարող էր երկար ժամանակ նրա ուշադրությունը հեռացնել Հայաստանից։ (Րաֆֆի)
16. ուշադրությունից վրիպել – այս կամ այն պատճառով ուշադրության արժանացած չլինել

Ա ներքին հոլովում
	Եզակի թիվ	Հոգնակի թիվ
Ուղղ.	ուշադրություն(ը)	ուշադրություններ(ը)
Սեռ.	ուշադրության	ուշադրությունների
Տր.	ուշադրության(ը)	ուշադրությունների(ն)
Հայց.	ուշադրություն(ը)	ուշադրություններ(ը)
Բաց.	ուշադրությունից	ուշադրություններից
Գործ.	ուշադրությամբ	ուշադրություններով
Ներգ.	ուշադրությունում	ուշադրություններում

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ attention, care, heed գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ внимание (ru) ‎(vnimanije), внимательность (ru) ‎(vnimatelʹnostʹ) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։