աչքերը բաց անել

Հայերեն դարձվածք

1. արթնանալ (նաև (փխբ․) իմաստով) սթափվել ◆ Երբ աչքս բացի՝ դեռ պզտիկ տղա, մեր տանը մեջ գտա ծնողքես զատ՝ երեք եղբայր և մեկ հատիկ ալ քույր Աննան։ Բենիամին Նուրիկյան ◆ -Նրա՜նք, /Որ բացել են աչքերը /Հոկտեմբեր են տեսել։ (Ձեռագիր) ◆ Աչքերը բացած էր ու մեծացած որբանոցնրու մեջ։ Վահրամ Մավյան ◆ Ամեն օր նոր են թվում լույսերը, / Կարծես թե նոր եմ աչքս բացում։ Համո Սահյան ◆ Եվ ահա աչքը բացեց որ՝ տարիները չկան։ Ծերացած, այնպես, ոտի վրա, ի միջի այլոց։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Բոլոր նորածինները իրենց խանձարուրներուն արյունոտ ծալքերուն տակեն, / Իրենց կյանքին անգիտակ աչվըները մահվան մեջը պիտի բանան։ Սիամ
2. գիտակցության գալ ◆ Եվ իրոք որ. Մազութի Համոյի այդ հրահանգ-նամակն ստացվելուց հետո բոլորը բաց արին աչքերը ու մնացին... «էշ կտրած»։ Եղիշե Չարենց ◆ Մեզ խաբեցին։ Եվ մենք հիմա պետք է բացենք մեր աչքերը և գնանք արդեն մեր ուղիով։ Հովհաննես Հովհաննիսյան ◆ Միայն ռայաթի [«(հասարակ) ժողովրդի»] ականջը ծակող պիտի լինի, որ աչքերը բանա։ Ու էն ժամանակ աչքերը բացված աշխարքի հետ էլ գլուխ ելնել չի լինի։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Հրանդ տակավին նոր բացեր էր իր աչքերը կյանքի քաղցր երազներուն, հազիվ ճանչցեր [ճանչ-ցեր] էր մեր արևին և աստղերուն աղվոր աշխարհը։ Վահե Հայկ
3. (աչք ու ականջ ~) զգաստ՝ ուշադիր լինել ◆ Ինչո՞վ հանցավոր էր Թեյանը, թող աչքերնին բանան չխաբվին։ Վահե Հայկ ◆ Ճիշտ այդ պահուն երբ ընթերցողը սկսած է «ցատկել» հասարակ բացիկներու վրայեն, ճիշտ ա՛յդ պահուն պետք է լավ բանա իր աչքը։ Շահան Շահնուր ◆ Աչք ու ականջներս բանանք, / Լսենք, տեսնենք, արթուն մնանք. / Թե ծուռ ճանապարհով գնանք, / Մենք էլ ոչինչ, դուք էլ ոչինչ։ (Ջիվանի)

Աղբյուրներ

1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։