երիզ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [jɛˈɾiz]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

Արտասանություն

վանկեր՝ ե•րիզ 

Ստուգաբանություն

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *rei-g(՛)- «կապել» արմատի հնարավոր *reig՛h- (*-g(h)-ն աճական է) զուգահեռ ձևից. այս *reig(՛)-ն առկա է միայն կելտական և գերմանական խմբերում (որոնց միջոցով քմայնությունը հնարավոր չէ պարզել). հմմտ. միջին վերին գերմաներեն ric «կապ»։

Գոյական

1. ժապավենաձև երկար շղարշ կամ այլ կտոր՝ վիրակապի համար ◆ Լանջի վրա առաջանում էր մի սև բարակ երիզ: Ստեփան Զորյան ◆ Նուրբ երիզով կտրված վերևի շրթունքը …նրա դեմքին տալիս էր մանկական անմեղություն։ (Նաիրի Զարյան)
2. զգեստի, վարագույրի և այլն երիզներին կարված նուրբ ժապավեն կամ առասան ◆ Խանութի դռներից կախված էին ժանյակներ, մետաքս թել, գույնզգույն երիզներ։ (Ակսել Բակունց) ◆ Համազգեստի կարմիր երիզները։ (Գրիգոր Զոհրապ)
3. առհասարակ առասան, ժապավեն (կոշկի, չուլքիների և այլն)
4. մեռելի պատանք (հնց․)
5. լայնացված եզրերով գործվածքի շերտ, որը փակցվում է գրքի բլոկի կռնակի վերևի և ներքևի գլուխներին (տպգր.)
6. գծաձև կտրվածք, փոսիկ, ծալք (փխբ․)
7. եզրային շարք, շերտ, գիծ, նեղ ու երկարորեն ձգվող եզր (փխբ․)
8. շերտ (փխբ․)
9. շարք, շարասյուն (փխբ․)
10. նեղ շարք ◆ Նրանք գալիս էին տափարակից, որի մեջտեղը ադամանդի նման ջինջ լիճն էր, եղեգների երիզով։ (Ակսել Բակունց)
11. կողեզր, եզր ◆ Կկարդամ, եթե այդպես հաճելի է քեզ, ասաց իշխանը, և նամակի երիզն ու կնիքը լուծելով, բացավ մագաղաթը։ (Մուրացան)
12. շող, նշույլ ◆ Սենյակի դուռը պինդ էր ծածկվում, որովհետև չէր երևում լույսի ոչ մի երիզ: (Մկրտիչ Արմեն)

Հոմանիշներ

1. ժապավեն, առասան, ժապավինաթել, ժապավինակ
2. տե՛ս երիզակապ
3. տե՛ս շերտ
4. տե՛ս ժապավեն

Արտահայտություններ

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ braid, tape, cord գերմաներեն՝ zopf դանիերեն՝ fletning թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ trenza իտալերեն՝ treccia հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ fläta պորտուգալերեն՝ trança ռուսերեն՝ тесьма (ru) ‎(tesʹma), лента (ru) ‎(lenta), шнур (ru) ‎(šnur) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝ tresse

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։