իմանալ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [imɑˈnɑl]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ իմանալ
վանկեր՝ ի•մա•նալ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Բնիկ հնդեվրոպական՝ հավանաբար *em- «վերցնել» արմատից. հմմտ. լատիներեն emō- «գնել, ձեռք բերել», հին իռլանդերեն em «վերցնել, ընդունել», հին սլավոներեն imêti «վերցնել, ունենալ» (ըստ Շեֆտելովիցի և Պեդերսենի)։
Բայ
- մտքով ըմբռնել, հասկանալ, խելամուտ լինել ◆ Այս խառն օրերում ով է իմանում ինչ է կատարվում։
- մակաբերել, գիտակցել, գլխի ընկնել ◆ Նա լավ էր իմանում, թե ինչի է ձգտում խոսակիցը։
- կողմնակի նշաններից կռահել՝ գուշակել՝ զգալ՝ ճանաչել ◆ Ոտքերիդ ձայնից իմացա, որ դու ես։
- համարել, կարծել, ընդունել ◆ Կյանքը միայն ալ խնձոր ես իմանում: Հովհաննես Շիրազ
- տեղեկանալ, տեղյակ դառնալ, տեղեկություն ստանալ ◆ Ի՞նչ նոր բան իմացար:
- ճանաչել, ծանոթ լինել, գիտենալ ◆ Ով չի իմանում նրան։
- սերտած՝ սովորած լինել, գիտենալ ◆ Այսօրվա դասդ իմանու՞մ ես:
- տեսած՝ փորձած՝ զգացած լինել, նախադեպը՝ նմանը ունեցած լինել ◆ Այսպիսի անձրևային եղանակներ Երևանը չի իմացել:
- որևէ բանի անհրաժեշտ գիտելիքներ ունենալ, տիրապետել մի բանի ◆ Նա շատ լավ է իմանում գրաբարը։
- որևէ կարգի հմտության տիրապետել, կարողանալ անել՝ կատարել մի բան, մի բանի հմտություն՝ վարժություն ունենալ ◆ Այդ արհեստը նա լավ է իմանում:
- (փխբ․) կողմնորոշվել, ընտրություն կատարել, որոշել՝ վճռել անելիքը ◆ Չիմացավ, սունկը թողնի կրակի վրա, վազի հետևից, թե սունկն էլ հետը տանի։ (Ակսել Բակունց)
- զգայել, ընկալել, առնել (հոտի, համի մասին) ◆ Անց կենող մարդու հոտը հեռվից են իմանում: Հովհաննես Թումանյան
- գլխի ընկնել, մտաբերել, վերհիշել, հիշել ◆ Հիմա են իմանում, որ երեխա է եղել։ (Ավետիք Իսահակյան)
- հաշվի առնել, նկատի ունենալ, գիտենալ, ◆ Խոսքն էլ մի սուր է, իմացի՛ր, կարող է խոցել։
- վայելել, ճաշակել, տեսնել ◆ Ու ժողովուրդը ամբողջ օր ու արև կիմանա: Եղիշե Չարենց
- հնարք՝ ելք գտնել ◆ Միրքի ծերը մնացել է ծառի ճեղքում, դես ու դեն է ընկնում ու չի իմանում ոնց հանի։ Հովհաննես Թումանյան
- երևան բերել, գտնել, բացահայտել ◆ Հարևանը հետևեց ժլատին և իմացավ, թե որտեղ է տանում գանձը։ (ժողովրդական առակից)
- պատկերացնել, պատկերացում կազմել, գաղափար կազմել ◆ Ներքև ընկավ թե մարդ, թե ձի, նրա օրն Էլ դու իմացի: Հովհաննես Թումանյան
- (հրամայական եղանակը) - իմացիր(իմացի՛ր), իմացեք(իմացե՛ք), գործածվում է իբրև սպառնական զգուշացման արտահայտություն ◆ Եթե ասածներս չես կատարել, իմացիր՛, էլ իմ երեսը չգաս։
- գործածվում է որպես եղանակավորող բառ՝ խոսակցի ուշադրությունը հրավիրելու նպատակով ◆ Երեկ, իմանու՞մ ես, ում եմ տեսել։
Հոմանիշներ[խմբագրել]
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- լավ իմանաս (իմանաք) - լավ իմացիր, լավ իմացեք հաշվի առ (հաշվի առեք), նկատի առ (նկատի առեք) ◆ Գործն է անմահ լավ իմացեք, որ խոսվում է դարեդար Հովհաննես Թումանյան
- դու ես իմանում - քո գործն է, ինչպես կուզես
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։