կարկաչ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [kɑɾˈkɑt͡ʃʰ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ կարկաչ
վանկեր՝ կար•կաչ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Բնաձայնական կազմություն, որի հիմքերը, թերևս, հասնում են հնդեվրոպական շրջանը՝ *geu- արմատից բխող կազմությունները. հմմտ. հին հնդկերեն garjati, անգլերեն cracian:
Գոյական
- հոսող փոքր ջրի ձայն, կարկաչյուն, խոխոջ ◆ Հեզիկ կարկաչով վազում են ալիք, Փարում, փայփայում ափերը կանաչ։ Հովհաննես Հովհաննիսյան ◆ Ակա՞նջ ես դրել, թե ոնց է երգում Առվակի կարկաչն անտառի խորքում։ Հովհաննես Թումանյան
- (փխբ․) թռչունների երգ, ճռվողյուն
- (փխբ․) ծիծաղի ձայն, քրքիջ ◆ Լսվում էր անհոգ ծիծաղի զվարթ կարկաչը: (Ավետիք Իսահակյան)
- (փխբ․) աստղերի ցոլք, աստղերի փայլփլելը, պլպլալը
- զրնգուն ձայն, ղողանջ ◆ Անտես զանգերի կարկաչն եմ լսում։ (Վահան Տերյան)
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- խոխոջ, խոխոջյուն, կարկաչյուն, կարկաչաձայն, կարկաչանք, քչքչոց, քչքչյուն, գլգլոց, գլգլյուն
- ճռվողյուն, ճռվողում, ճռվող, դայլայլ, դայլայլիկ, գեղգեղ, գեղգեղանք, գեղգեղյուն, ծլվլոց, ծվծվոց, ճլվլոց, ճկճկոց, ճիճռունք (հնց․), վճիռն (ծիծեռնակի), (գվռ․)՝ ճվճվուք, ճվճվուն, ճռվռոց, ճվճվոց, ճվճվուկ, ճվլտոց, ճլվլտոց, ծլվլուն, ճլվլ, ծիվ-ծիվ, ճիվ-ճիվ
- ծիծաղ, խնդուք (արևմտհ․), ժպիտ, քրքիջ, քրքջոց, քռքռոց, հռհռոց, կչկչոց, կարկաչանք, քահ-քահ, փխկոց, փխփխկոց, փռթկոց, (հնց․)՝ խախանք, խնծիղ, խնծիղք, շխկարա (գվռ․)
- կչկչոց, կչրտոց, կվկվոց, կրկչոց, կրկրոց, կղկղոց, գռթռթոց, գռթոց, կթղոց, կռթկռթոց
Արտահայտություններ[խմբագրել]
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | կարկաչ(ը) | կարկաչներ(ը) |
| Սեռ. | կարկաչի | կարկաչների |
| Տր. | կարկաչի(ն) | կարկաչների(ն) |
| Հայց. | կարկաչ(ը) | կարկաչներ(ը) |
| Բաց. | կարկաչից | կարկաչներից |
| Գործ. | կարկաչով | կարկաչներով |
| Ներգ. | կարկաչում | կարկաչներում |
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։