պոչ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [pɔt͡ʃʰ]

Սկյուռի պոչ

Կարիճի պոչ

Դասական ուղղագրութեամբ՝ պոչ

վանկեր՝ պոչ 

Ստուգաբանություն

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *bouokio-՝ *b(h)(e)u- «փչել, ուռչել» արմատից. հմմտ. լատիներեն bucca «թուշ», շվեդերեն puk «ուռուցք, պալար»։

Գոյական

1. կենդանիների մարմնի ետևից երկարող հավելվածական մասը, որ ողնաշարի շարունակություն է, ագի, ձետ ◆ Սանձի փոխարեն նրան բռնել էին տվել ավանակի պոչը: (Րաֆֆի) ◆ Պառավը վրա է հասնում, ցաքատով տալիս է, աղվեսի պոչը կտրում։ Հովհաննես Թումանյան
2. սողունների մարմնի ետևի նեղացած ու երկար մասը ◆ Որ վիշապ օձը եկել է ահա, եկել փաթաթվել, իր բերդը պատել, գլուխը դրել ետ պոչի վրա։ Հովհաննես Թումանյան
3. թռչունների մարմնի ետևի մասի փետրափունջը ◆ Աքաղաղի պոչ: Ծիծեռնակի պոչ: ◆ Ջրածտերն ուրախ ճկում էին, խաղացնելով պոչը: (Ակսել Բակունց)
4. (փխբ․) որևէ շարժվող բանի վերջնամասը (սովորաբար հիմնական մասից նեղ կամ բարակ) ◆ Գիսավորի պոչ:
5. սավառնակի ետնամասը
6. մրգերի և բանջարեղենի կոթունը ◆ Ներսես բեյն իր սեփական ձեռքով, վարունգի թփերի մեջ փնտրում էր երկու-երեք փոքր վարունգ, ծաղիկը դեռ պոչին փոքրիկ փշերով, ինչպես երեխայի աղվամազը։ (Ակսել Բակունց)
7. (փխբ․) շարժվող զանգվածի՝ շարքի և այլնի վերջնամասը ◆ Կարավանի՝ շարքի պոչը դեռ չէր երևում։
8. զանազան գործիքների կոթ ◆ Բահի՝ կացնի՝ գդալի պոչ։
9. (փխբ․) ծայր, երկարորեն ձգվող բանի (հոսանքի, ճանապարհի և այլն) վերջին կետը ◆ Պոչը հեռու Կապսի ծոցում, ալիքներն է (Շիրկանալը) հեռու նետում։ (Հակոբ Հակոբյան)
10. զգեստի տուտ, փեշ (գետնին քարշ եկող) ◆ Կանայք շրջագգեստների պոչերով գետինն էին մաքրում։
11. (փխբ․) իրար ետևից շարք ստեղծած մարդկանց շղթա, հերթ ◆ Պոչ բռնել՝ կանգնել։
12. իլիկի ներքևի բարակ մասը ◆ Իլիկի պոչ:
13. տառերի բարակ մազանման մաս (սովորաբար ցածում կամ դեպի ցած հակված) ◆ Ա-ի պոչը լավ չի երևում։ ◆ Ը-ի պոչը հաստ է։
14. ձեռագիր տառերի զարդագիծ
15. (փխբ․) մեկին շարունակ հետևող՝ նրանից պոկ չեկող մարդ ◆ Պոչ ես դարձել, պոկ չես գալիս ինձնից։
16. (փխբ․) մեկի հետ առանց հրավերի՝ առանց անհրաժեշտության մի տեղ եկած անցանկալի մարդ ◆ Ինքը բավական չէր, մի պոչ էլ ետևն է գցել ու բերել։
17. (փխբ․) մեկի ստորադրյալ ու կամակատար մարդ ◆ Մինիստրները ու պոչերը մինիստրների, մաուզերիստներ, օֆիցերներ, որոնք պատրաստ են «պատվով մեռնել»։ Եղիշե Չարենց
18. (փխբ․) անասուն (առավելապես՝ այծի մասին) ◆ Եթե ուզում եք բոխ անել, անասունները ձմեռնահան անել, ամենքդ մի-մի պոչ պիտի տաք։ Աշոտ Գրաշի
19. (փխբ․) հետինը, ետ մնացող, պլանը՝ առաջադրանքը և այլն չկատարող մարդ՝ մարդկանց խումբ՝ գործարան և այլն ◆ Իններորդ բրիգադը մեր կոլխոզի պոչն է։ (Նաիրի Զարյան)
20. (փխբ․) որևէ աշխատանքի՝ հանձնարարության և այլնի մնացորդ՝ չկատարված մաս ◆ Կուլակային-ուռճացած մասի վրա դեռ մնում էին հացամթերման պոչերը: (Մ. Շոլոխով)։
21. (փխբ․) հետք, որևէ բանից մնացած նշան ◆ Հանցագործը չի կարողացել ոչնչացնել բոլոր պոչերը:
22. (տպգր․) աղյուսակի ցածի մասը, որը պարունակում է թվանշանային կամ տեքստային նյութի սյունակները
23. (տպգր․) գրքի թերթի կամ բլոկի ցածի լուսանցքը
24. (փխբ․) որևէ բանի ծայր ◆ Մազերի՝ մորուքի՝ պարանի պոչ: ◆ Նա խավարի մեջ սլացավ դեպի զորաշարքի պոչը: Սերո Խանզադյան
25. տե՛ս պոչուկ
26. (հրտ․) աղյուսակի ցածի մասը, որը պարունակում է թվանշանային կամ տեքստային նյութի սյունակներ (այսպես կոչված կողաշար և գրաֆավորում)
27. (հրտ․) գրքի թերթի կամ բլոկի ցածի լուսանցքը

Հոմանիշներ

1. ագի, ձետ
2. տտուն
3. դմակ
4. փեշ, փեշ, քղանցք, քղանցքատուտ, հանդերձատուտ, տուտ(ք), (հնց․)՝ եզերք, շուրջք, համտակ, հուսունք, դրոշակ, փառակ, կողանչ (գվռ․)
5. գես
6. վերջնամաս, վերջամաս, վերջավորություն
7. հետնամաս
8. կոթ, բռնակ, բռնելատեղ, բռնատեղ, կանթ, կոթառ, (գվռ․), (հնց․)՝ կոթղ, տոռոմ, մեղեխ
9. ծայր, ծայրմաս, (հնց․) ծագ, հավ
10. տե՛ս հերթ
11. լրտես, տեղեկախույզ, դիտախույզ, դետ (արևմտհ․), ականջ (ժղ․), (բանտում)՝ բանորսկա, չուխուլ (գվռ․), աչք ու ականջ
12. տե՛ս հետք

Արտահայտություններ

1. պոչ անել - խռովել, մեկից՝ մի բանից նեղանալ
2. պոչ բռնել - հերթ կանգնել ◆ Պետք է գնամ պոչ բռնեմ: (Շիրվանզադե)
3. պոչ դառնալ՝ լինել - մեկին առանց հրավերի՝ առանց նրա ցանկությունը հաշվի առնելու՝ ընկերանալ, անցանկալի ընկեր՝ ուղեկից դառնալ
4. պոչ խաղացնել
   1. խորամանկել, խորամանկորեն խուսանավել
   2. մեկին շողոքորթել՝ ստորաքարշել, մեկի սիրալիրությանն արժանանալու ձգտել ◆ Իր շահի համար հորը կծախի։ Միշտ պոչ է խաղացնում, ֆռռում է հոլի պես, աշխատում է բոլորին դուր գալ։ Սերո Խանզադյան
   3. խորամանկությամբ մի բանի խառնվել՝ միջամտել մատ խառնել
5. պոչ կպցնել - անհիմն կերպով փոթ դնել, չհավանելով այս կամ այն թերությունը վերագրել
6. պոչ ցույց տալ - նույնն է՝ պոչը ցույց տալ
7. պոչը աղտոտ՝ կեղտոտ - ինչ-որ բանով մեղավոր, հանցանք՝ վատ արարք գործած
8. պոչը բաց թողնել - ձեռքից բաց թողնել, կորցնել, աչքից՝ տեսողությունից անհետանալու հնարավորություն տալ ◆ Որտեղ է թշնամին, եթե մենք նրա պոչն արդեն բաց ենք թողել: Սերո Խանզադյան
9. պոչը բռնել մի բանի՝ մեկի
   1. մի բանից ձեռք չքաշել, մի բան մատի փաթաթան դարձնել
   2. մեկից ձեռք չքաշել, մեկի պոչից կպչել
10. պոչը դուրս գալ - հայտնի դառնալ, գաղտնիքը բացահայտվել ◆ Մեր պոչը դուրս կգա ու ամենքս միասին կկորչենք։ (Պերճ Պռոշյան)
11. պոչը թեքել - մի բանից իրեն հեռու պահել՝ խուսափել
12. պոչը խուզել
    1. ոտը մի տեղից կտրել, մեկին մի տեղից քշել՝ վանել
    2. պաշտոնից՝ ծառայությունից հեռացնել՝ հանել ◆ Ինչ խելք չսովորեցնես, թե չէ պոչդ կխուզեմ: (Պերճ Պռոշյան)
    3. ծայրը կտրել, կարճացնել, կրճատել
13. պոչը կծկել - խեղճանալ
14. պոչը կոխ տալ
    1. սաստել, հանդիմանել
    2. նեղացնել, քեֆին դիպչել
15. պոչը կտրել - նույնն է՝ պոչը խուզել ◆ Հետո պոչը կկտրեն և բաց կթողնեն, նրա պաշտոնը ավելի հարմար մեկին հանձնելով։ (Րաֆֆի)
16. պոչը ոլորել - խեղճացնել ◆ Չեմ ուզում բամբասանքի մաստակ դառնամ, թե չէ վաղուց նրա պոչը ոլորած կլինեի։ (Արազի)
17. պոչը պոչին հասցնել (հզվդ․) - ծայրը ծայրին հասցնել
18. պոչը տնկել
    1. պոչը ձգել ու դեպի վեր բարձրացնել
    2. ձախչել, ծլկել
    3. փչանալու՝ թթվելու նշաններ ունենալ, մի քիչ թթված լինել (գինու մասին)
19. պոչը տրորել
    1. նեղել, խեղճացնել
    2. խիստ պատասխան՝ հակահարված տալ
    3. նեղացնել, քեֆին դիպչել
20. պոչը ցցել
    1. պոչը ձգել ու դեպի վեր բարձրացնել, պոչը տնկել
    2. խռովել, նեղանալ
    3. ծլկել, փախչել
    4. թթվել
21. պոչից բռնել
    1. նույնն է՝ պոչը բռնել
    2. բռնել, բաց չթողնել
22. պոչից գնալ - ետ մնալ, ետ ընկնել
23. պոչով սուտ - տե՛ս պոչավոր սուտ
24. մեկի պոչը միշտ մեկելի՝ մյուսի տակին - իրար հետ կապված, գործարքներով՝ արարքներով միասնական՝ իրար ձեռք-ձեռքի տված ◆ Մեկի պոչը միշտ մեկելի տակին, եկավ տաքացած, ճիպոտը ձեռքին։ Հովհաննես Թումանյան
25. պոչն իրեն քաշել - մի կողմ մնալ, չխառնվել ◆ Երևի գիտեր, որ իրան խոսքը չի ընդունվիլ, նրա համար էլ պոչն իրան էր քաշել: Հովհաննես Թումանյան
26. աչքի պոչով - աչքի ծայրով, թեթևակի ◆ Մի մեծ բան հո չի լինելու, եթե մի աչքի պոչով ծխնելույզի մեջը նայեմ։ Հովհաննես Թումանյան
27. պոչը պրծացնել - ազատվել, մի կերպ դուրս պրծնել ◆ (Նա) շատ անգամներ էր ավազակների ձեռքից պոչը պրծացրել: Դերենիկ Դեմիրճյան
28. պոչը սառցին կապել - կաշկանդել, ազատ շարժվելու և գործելու հնարավորությունից զրկել ◆ Բայց ի՞նչ մարդի պոչ էին սառցին կապում: (Պերճ Պռոշյան)

Ի արտաքին հոլովում
	Եզակի թիվ	Հոգնակի թիվ
Ուղղ.	պոչ(ը)	պոչեր(ը)
Սեռ.	պոչի	պոչերի
Տր.	պոչի(ն)	պոչերի(ն)
Հայց.	պոչ(ը)	պոչեր(ը)
Բաց.	պոչից	պոչերից
Գործ.	պոչով	պոչերով
Ներգ.	պոչում	պոչերում

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ tail գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ хвост (ru) ‎(xvost) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Գ. Պարիս, Պոլիգրաֆիական և հրատարակչական տերմինների ռուս-հայերեն համառոտ բառարան, Երևան, «Հայպետհրատ», 1953 — 136 էջ։

Վիքիպեդիայում հոդված կա հետևյալ թեմայով՝ Պոչ: