տիրապետել
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [tiɾɑpɛˈtɛl]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ տի•րա•պե•տել
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Բայ
- իր իշխանությունը տարածել մի բանի վրա, իշխել, իշխանություն ունենալ ◆ Այն ժամանակ Բակուրն էր տիրապետում Սյունիքում։
- (փխբ․) գերիշխել, գերիշխող տեղ գրավել, իշխել ◆ Թյուր վճիռները հոն ալ կտիրապետեն: (Գրիգոր Զոհրապ)
- տիրել, գրավել ◆ Ցլիկ Ամրամը… տիրապետեց Ուտիքն ու Սևորդյաց ձորը։ (Մուրացան)
- ունենալ որպես սեփականություն ◆ Նա էր տիրապետում այդ կալվածքներին։
- իրեն ենթարկել, իրեն հնազանդեցնել, իր ազդեցությանը՝ իր ուժին՝ հմայքին ենթարկել ◆ Շամիրամ տիրապետել է իմ սրտին։ (Նաիրի Զարյան)
- լավ իմանալ, որևէ բանից կատարելապես կարողանալ օգտվել, որևէ գործում հմուտ լինել, կարողանալ գործածել ◆ Պետք է տիրապետել գոնե մեկ օտար լեզվի։ ◆ Տիրապետել գրելու արվեստին։
- ի վիճակի լինել (իր մարմնի անդամները) գործունեության մեջ դնելու ◆ Նա վերջին անգամ հավաքեց իր հոգու ամբողջ ուժը, կարողացավ տիրապետել իր ձեռքին։ (Վահրամ Փափազյան)
- (փխբ․) կարողանալ զսպել՝ ղեկավարել (զգացումները, մտքերը և այլն) ◆ Նա այլևս չկարողացավ տիրապետել իր մտքերին։
- (փխբ․) տիրել, համակել, պատել ◆ Ցուցարարներին աստիճանաբար սկսեց տիրապետել զայրույթը։ Կ. Ռյուկման
- (հնց․) խնամարկել, հովանավորել
- (խսկց․) գրավել, յուրացնել
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- իշխել
- իշխել, տիրակալել, գերիշխել, կառավարել, տիրակալել, թագավորել, պայազատել (հնց․)
- գրավել, տիրանալ, տիրել, սեփականել, սեփականացնել, նվաճել, հափշտակել, բռնագրավել
- ունենալ, սեփականատիրել
- ենթարկել, հնազանդեցնել
- իմանալ, գիտենալ, սովորել, հմտանալ, յուրացնել
- տես՛ զսպել
- տե՛ս գրավել
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- իրեն տիրապետել
- սառնասրտությունը՝ ինքնատիրապետումը չկորցնել, իր զգացմունքների վրա կարողանալ իշխել
- գիտակցությունը տեղը լինել, իրեն չկորցնել
| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։