աչքերից կրակ թափվել

Հայերեն դարձվածք

1. խիստ զայրանալ ◆ Ամենքի աչքերիցն էլ կրակ ու կայծակ էին թափվում. նրանց տեսնողը կա՛մ պիտի սարսափեր, կա՛մ ոգևորվեր։ (Մուրացան) ◆ Հայկուհի՛ն [«հայուհի՛ն»] է, տեսե՛ք ահա / Կրակներ թափին յուր աչքերին. / Հայկուհի՛ն է, որ թըռչի գա, / Ինչպես հրեշտակ սպառազեն։ (Մկրտիչ Պեշիկթաշլյան) ◆ Տիգրան բռնացավ ու մանկամարդ կին անոր դեմ զորություն չուներ. աչըվներեն կրակ կ'ելներ: (Գրիգոր Զոհրապ) ◆ Անհնարին էր նայել այդ մարմնացախ սրտմտության վրա, որի խոշոր աչքերից կրակ էր ցայտում, որի շրթունքները դողում էին տենդային տապով։ (Րաֆֆի) ◆ Աչքերից կրակ ու արցունք ժայթքելով... պատանին նայեց նրան, զայրույթը տղային խեդում էր։ (Հրանտ Մաթևոսյան) ◆ Անիկա դիտեց, նույն պայծառությամբ, աչքերը խոհարարին, ուրկե «կարկ կը փրթեր»: Օշ. ◆ - Վրաս ծիծաղողն այն էր... Զայրույթես աչքերես բոց կը ցայտեին։ Պետրոս Դուրյան ◆ Պայթեց Նասիբյանը ձեռքն ամուր խփելով սեղանին և վեր թռավ տեղից։ Մի ակնթարթում նրա ահագին աչքերը կրակ կտրեցին: Ն-Դ ◆ ի զո՜ւր փնտռեց իր մեջ այն գալարումը, ամբողջ անձին կծիկի մը պես ոստումը, որոնք երգին մեջ կը թրթռան ու «աչքերուն առջև կրակ կը կապեն»: Դանա՜կ։ Օշ. ◆ «Էդպես էլ իմ հոր երեսը ամպեց ու մթնեց, որոտաց, աչքերը պեծին-պեծին արին... խանչալը որ կայծակի նման պսպղաց, ես թռա ընկա հորս գիրկը։ (Ղազարոս Աղայան) ◆ համեմատության համար՝ - Այդ երբե՛ք չէ կարող լինել, - ձայն տվեց օրիորդը և նրա խոշոր աչքերը վառվռեցան բարկության կրակով: (Րաֆֆի)
2. սաստիկ գրգռված լինել ◆ Իրոք, ոչ ոք չէր համարձակվում մոտենալու կատաղի քուռակին։ Կայծեր էին ցայտում նրա աչքերից: (Նաիրի Զարյան) ◆ Ուստան աչքերը նախանձի կրակով լցված, անթարթ նայեց Սոնային, Սոնան էլ Ուստային։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ համեմատության համար՝ Հովատակը կրակ կտրած աչքերով լափում է հեռվում խմբած մատակ ձիերի երամակը։ Սերո Խանզադյան
3. ցնցվել (ուժեղ հարվածից) ◆ Հայրը վզակոթին որ տալիս էր, աչքերից պեծեր էին թռչում: ◆ Խոսքը բերանում՝ ապտակը հասավ, աչքերը կայծակին տվին։ Հովհաննես Թումանյան

Աղբյուրներ

1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։