ինքզինքը ուտել

Հայերեն դարձվածք

1. զայրանալ, կատաղել ◆ Չէր սպասում իրավիճակի փոփոխության, կատաղությունց ուտում էր իրեն։ Անդրանիկ Հովսեփյան ◆ Օբերայի [օփերայի] սանդուխներն իջած միջոցիս, «ինքզինքս կ’ուտեի» զայրույթես։ Վահրամ Մավյան ◆ համեմատության համար՝ Խեղճ շոգենավը կատաղութենեն ինզքզինքը կ’ուտե։ Երվանդ Օտյան
2. սաստիկ նեղվել ◆ Փոքրիկխցում շարժվելու տեղ չկար, և նա իրեն ուտում էր։ «Գրական թերթ» ◆ -Էն Գրիգոյանն էլ էտեղ է ժանգոտել ու ինքն իրեն ուտում է և ոչինչ չի կարող անել։ (Հրանտ Մաթևոսյան) ◆ Տեր Գենարին [Քենարին] սրտը կը սեղմվի, նստած տեղը ինքզինք կ’ուտե, ասոնց նստելեն, չելլել չերթալեն։ (Հակոբ Մնձուրի)
3. ջղաձիգ վիճակ ապրել ◆ Ատոմը․ կտրատում, ուտում էր իրեն։ Մեկ այրվում էր կրքից․․․ մյուս կողմից նրան կաշկանդում էր հոգևորների․․․ սարսափով ենթարկվելը բազմությանը։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Ավուր մեկ էսա ախչկան մեր կլսի, որ ուր խորթ ախչիկ կնյացե, իլե [«եղել»] թակավորուն խարս, ա ֆարից [«իր մտքում»] զինքյ ուր կուտի։
4. մեծ ջանք թափել, իրեն կոտորել ◆ «Մենք մեզի կ’ուտենք հայկական բան մը ընելու համար»։ «Նաիրի» ◆ Սողոմին մայրը ինզքզինքը կ’ուտեր՝ արտահայտել կարենալու համար գերագույն իր փափաքը։ Հակոբ Օշական
5. անհանգստություն ցույց տալ, այդպիսի շարժումներ անել ◆ Վիկտորից նամակ չկար։ Ել էլ անհանգիստ կնիկ-ինձ ուտում եմ։ Ստզ ◆ Ձկնորսն ինքզինքը կ’ուտե նստած տեղը․․․ Հայտնապես անհանգիտ է։ Լևոն Բաշալյան
6. բուռն ապրումներ ունենալ ◆ Եթե իմանայ, հեշտ կլիներ, հանգիստ կլիներ, չէի գժվի, ինձ չէի ուտի, հոգիս չէի բզկտի։ «Սովետական դպրոց» ◆ Պողոսը, որ իրեն ուտում էր հուզմունքից՝ չհամբերեց։ Դերենիկ Դեմիրճյան

Հայերեն դարձվածք

1. իրեն քրքրել-մաշել ◆ -Բայց ասենք, դու միշտ էլ լղար կլինես, որովհետև քեզ ուտում ես։ ◆ Դու, ասում է, չես բացվում, ներս ես գցում ու ներսից ինքդ քեզ ուտում։ ◆ Անցուց, տարավ ասոնք լռին ինքն իր մեջը, ինքզինք ուտելով։ (Թլկատինցի) ◆ համեմատության համար՝ Դու մտիկ տուր ամպ-երկնքին՝ ո՜նց է ուտում ինքը իրեն։ Դերենիկ Դեմիրճյան

Աղբյուրներ

1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։