խելքը գլուխը հավաքել

Հայերեն դարձվածք

1. համեմատության համար՝ հասկանալ, անդրադառնալ ◆ -Իր աչքովը տենա լավն ու վատը, որ նոր խելքը գլուխը հավաքի ու ոնց որ ասած ա, հասկանա։ Մաթևոս Դարբինյան ◆ -Երկինք իմաստություն շնորհե քեզ, որպեսզի խելքդ գլուխդ ժողվես և հասկանա թե այս ճամբան անել [«փակուղի»]։ Հակոբ Պարոնյան ◆ համեմատության համար՝ -Դուն ե՞րբ խելքդ գլուխդ պիտի ժողվես գարուն։ Դուն ե՞րբ պիտի լրջանաս և հասուն մարդ դառնաս, գարուն։ Շահան Շահնուր
2. (հզվդ․) իր արածին անդրադառնալով՝ իրեն կարգի բերել ◆ -Ե՞րբ խելքդ գլուխդ պիտի հավաքես և մարդ պիտի ըլլաս։ Գևորգ Աճեմյան ◆ -Այս աղջկանդ ըսե որ քիչ մը խելքը գլուխը հավաքե․․․ թե ոչ գլխուն փորձանք պիտի բերեմ։ ◆ -Տանը նստիր, խելքդ գլխիդ հավաքիր և քեզ կարգին պահիր։ Զորայր Խալափյան
3. միտքը կենտրոնացնել՝ լարել ◆ -Թող մի խելքս գլուխս հավաքեմ, բալքի [«գուցե»] քու ասածն ա լավը։ Մաթևոս Դարբինյան ◆ Սանթրոսյանը դեռևս նստած էր մենակ իր գրասենյակում և իզուր աշխատում էր խելքը գլուխը ժողովել։ Նա լավվ չէր հիշում, թե ինչ պատահեց խոստովանությունից հետո։ Ն-Դ ◆ համեմատության համար՝ Մեղուն բարձրացավ տերևի վերա, խելքը ժողովեց, դես ու դեն նայեց, որ տեսնի ով էր իր ազատողը, մահից փրկողը։ (Ղազարոս Աղայան)
4. գիտակցության գալ․ լրջախոհ լինել ◆ -Ժուլիեթ, դու հիմա պետք է խելքդ գլուխդ հավաքես, հաղթահարես քեզ մեղավոր ճանաչելու զգացումն ու մյուս խոչընդոտները։ Ֆրանց Վերֆել ◆ Համառորեն կը հուսար որ Արտաշես խելքը գլուխը պիտի հավաքե և ստանձնած գործը պիտի կատարե։ Զապել Եսայան ◆ -Չէ՛, պետք է խելքս ժողովեմ և աշխատեմ սխալ քայլ չանել։ Գաբրիել Սունդուկյան
5. ուշքի գալ (փխբ․) ◆ Խեղճ պատանին, որ տակավին խելքը գլուխը չէր ժողովել, լաց լինելով վեր կացավ և․․․հեռացավ զվարճասերների խմբից։ Ն-Դ ◆ Կընգը մեռնելեն ետո խելքը չի նալի [«չի կարողանում»] ժողվել կլոխը։Խոյ
6. սթափվել․ զգաստանալ ◆ Անտիք անմիջապես խելքը գլուխը հավաքեց, աչքերը սրբեց։ Սարգիս Յ․ Ճիվանեան ◆ Վերջը խելքս գլուխս ժողովեցի, լեզվիս հուպ տվի, բերանիցս ավելորդ խոսք բաց չթողի։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Նորեկը ութ-ինը հրացաններկ խողովակների պսպղալը իր դիմաց տեսնելով, քիչ մնաց պիտի համրանար, բայց մեկ էլ խելքը գլուխը ժողովելով հասկացրեց, թե ինքը մի որսորդ մարդ է։ (Ղազարոս Աղայան)

Աղբյուրներ

1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։