մեկի առաջ գլուխ խոնարհել

Հայերեն դարձվածք

1. ենթարկվել․ ընկրկել ◆ ֊Հոգևոր տեր, գլուխ խոնարհելով չէ որ պիտի պահենք երկիրը։ Խոնարհվողին չեն հարգում։ Անդրանիկ Հովսեփյան ◆ Եվ հայոց հռչակավոր բերդաքաղաքը, որ երբեք իր գլուխը հեշտությամբ չէր խոնարհել ոչ մի ոսոխի, առանց մի գնդակ արձակելու անձնատուր եղավ։ Խաչիկ Դաշտենց ◆ Ողորմելի մարդ էր․․․աստվածավախ, գլուխ խոնարհող։ Զապել Եսայան ◆ ֊Այլևս պետք չէ գլուխ ծռել, պետք է ծառանալ, կռվել, պայքարել։ Երվանդ Օտյան ◆ Իր կյանքում երբեք կապեր չէր տեսել, արգելքի առաջ գլուխ չէր ծռել։ Վրթանես Փափազյան ◆ Ուզում է ասել, թե գլուխ չի ծռի ճակատագրի դեմ։ (Վահրամ Փափազյան) ◆ Մինակ ստակ շահելու և դիզելու փափաքովն, ամեն տեսակ բռնություններու գլուխ ծռեց։ Մամ․ ◆ Եվ Ղարաբաղը, դրսից ոչ մի օգնություն չստանալով, գլուխ իջեցրեց օսմանյան սրի առաջ։ (Լեո) ◆ Պահելով Տիրոջ սուրբ պատվիրանը, / Գլուխը թեքեց թշնամու առաջ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Գլուխ չթեքած մարդկանց օրենքին՝ / Նա եղբայրացավ հավերժ տարերքին։ Վահան Միրաքյան ◆ «Թե որ էսքան մարթի կլուխ չի վի բերել, տյու ոնց իր սիրտ անըմ նրա կլխին էդ ղայդի օյին իր կյալի»։ ◆ Սար ու ձոր նրան գլուխ էին վեր բերում, մեկ բուռը հողը ու լենաշալվար օսմանցին ո՞վ էր, որ առաջին դիմանա։ (Խաչատուր Աբովյան) ◆ ֊Այժմ թե նվաստիս, թե իմ հրամանի ներքո գտնված բերդապահների գլուխները խոնարհվում են ձեր սրերի և ձեր մեծահոգության առջև։ (Րաֆֆի)
2. նվաստանալ֊ենթարկվել ◆ Իսկ ավելի խոհեմները ստրկանում, գլուխ էին խոնարհում հզորի առաջ։ Ավետիս Ահարոնյան ◆ Ոչ մի մեծավորի առաջ Անդրանիկը գլուխ չէր խոնարհում։ Խաչիկ Դաշտենց ◆ Բայց ո՛չ․ չըկամին գըլուխ խոնարհել / Արյունով կանգնած մեծափայլ կոտքին։ Հովհաննես Հովհաննիսյան ◆ ՄԻնչև այժմ ստիպված եմ տակավին գլուխ խոնարհեցնել գոռոզ հարուստների առաջ։ Պետրոս Ադամյան ◆ Առաջին այն ստորնացումը, շուների առջև գլուխ ծռելը, որով հայության վիրավորված հպարտությունը պիտի տառապեր դարեր ամբողջ։ Կոստան Զարյան ◆ Անկարելի է ըմբռնել առևտուրը առանց նվաստացումի։ Պետք է որ առևտրականը ծռե գլուխը, ստորադասե ինքզինքը։ Զարեհ Որբունի ◆ Մանկությունից սովորել էր միշտ գլուխ թեքել, միշտ խոնարհվել, միշտ շողոքորթել և քծնել իրենից հարուստներին ու զորավորներին։ ԱլՇ ◆ ֊Ինչպե՞ս չամաչեցիր,֊ գոչեց ահեղ / Հնչյունների արքան՝ արդեն սառած,֊ / Որ թեքեցիր գլուխդ հանճարեղ/ Այն թագակիր տխմար գլխի առաջ։ (Նաիրի Զարյան) ◆ Առանց օմքնու գլուխը եղիլ, առանց գլուխը կռացնիլ, առանց էրեսպաշտութին․․․փուղ մոդ անիլ կըլի՞։ Գաբրիել Սունդուկյան ◆ ֊Ուրեմն․․․մատնությունից վախենալով, մնանք գերության մեջ և թշնամու սրի տակ գլուխ ճկա՞ծ։ Ստեփան Զորյան ◆ ֊Դիփունանքն էլ նրան գլուխ են վեր բերել, ասել են ՝ «Մեր աստոծը դու ես որ կաս․․․։ Մեր պապ Հայկը նրան գլուխ չի վեր բերել։ (Ղազարոս Աղայան) ◆ ֊Էլ ի՞շ կուզես, գլո՞խ իչըսնեմ։
3. (արևմտհ․) նվաստանալով դիմել ◆ Անոնցմով կերթար քել Նիկողոսին գլուխ ծռելու, իբրև շնորհ խնդրելու մեկ կամ երկու ոսկի։ Զապել Եսայան
4. աղերսել, աղաչել ◆ Շատ որ գլուխ ծռեց, սելը տվեց տարավ։
5. մեղա գալ․ ներողություն խնդրել ◆ Նրա (Տուրգենևի) հանճարի առջև գլուխ խոնարհեցին այնպիսի հսկաներ, ինչպիսիք են Ֆլոբերը, Մոպասանը, Ան․ Ֆրանսը։ Գրաշի ◆ Տիեզե՛րք, գլուխ խոնարհիր հայ նահատակության առաջ․ նա քավության նոխազը եղավ քո ոճիրների համար։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Խոնարհի՛ր գլուխըդ, օտարակա՛ն, այս քարի առաջ․֊ / Այստեղ նաիրյան հանճարն է հանգչում ՝ կրկնակի մեռած։ Եղիշե Չարենց ◆ Իմ գլուխն եմ խոնարհում քո հինավուրց փառքի դեմ։ Գորոդեցկի ◆ Ու միայն քու աղվոր հասակիդ առջև է որ հպարտ գլուխս կը խոնարհեմ։ Վազգեն Շուշանյան ◆ Կը խոնարհեմ գլուխս նոլոր ներկա և բացակա մայրերու առջև։ Սարուխան ◆ Ո՞ր ընկերական վիճակի, ո՞ր քաղաքական դաշանց մեջ կշիռ մ'ունի, ցցուր ինձ ասոնց մեկ նշմարանքը, փորձը, և իսկույն գլուխ կը ծռեմ գրածիդ։ Մամ․ ◆ Հայոց աշխարհը․․․գլուխ էր իջեցնում այդ նոր, մինչև այդ չեղած, գործչի առջև։ (Լեո) ◆ Անիրավ աշխարքն ՝ ախր ո՞վ չգիտի, / Որ լավ շորին միշտ գըլուխ վեր բերի։ (Խաչատուր Աբովյան) ◆ համեմատության համար՝Նա դարձավ ամենաբարձր և ամենասրբազան հեղինակությունը, որի առջև ամեն գլուխ խոնարհվում էր։ (Րաֆֆի) ◆ Բարեպաշտներին գլուխները կը խոնարհեցներ այդ գիշեր գոթական կաթողիկեներուն մռայլ կամարներու տակ։ Լևոն Բաշալյան
6. (արևմտհ․) համաձայնվել․ ընդառաջել ◆ Փողոցի պառավները չեմպեր ուզեցին, հարսները ծամելու մը ձյութ, պզտիկները մեյմեկ տյուտյուկ։ Ամենուն ալ գլուխ ծռեց։ Հակոբ Օշական

Աղբյուրներ

1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։