վերևն Աստված, ներքևը

Հայերեն դարձվածք

1. (վերևում այսինչին ենք ճանաչում, ներքևում՝ (հզվդ․) ցածում՝ այսինչին, (բրբ․) վերի դեն [«կողմում»] Աստված, ներքին դեն՝ այսինչը) Այսինչից բացի ուրիշ ապավեն չկա՝ չունեմ (չունի...) ◆ -Աղաչում եմ, աղա՛ ջան, վերև Աստված՝ ներքև դու, ինձանից հետո՝ իմ ջրատար Գյուլոյան տեր կանգնիր։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ -Աման տեր պապա, վերը Աստված, վարը դուն: Մեղք եմ, եկած ձմեռ է։ Հակոբ Օշական ◆ Հույսս ու ապավենս վերև Աստված ա մնացել, ներքևը՝ դու, ձեռս քո փեն եմ քցել, մի ճար արա Արշակ Շահնազարյան ◆ - Մեր տերը դու ես, վերևում Աստծունենք ճանաչում, ցածումը քեզ: (Րաֆֆի) ◆ Պակասուտեն չունինք,- ըսեց,- / Վեր դեն Աստվածն ենք ապավինի, ներքին դեն՝ քըզի։
2. (խսկց․) այսինչը միակ ամենազորն է ◆ Էլ ո՞վ սիրտ կանի վագրի դեմ գնա։ Ամենքն էլ Նազարի երեսին են մտիկ տալի, ◆ վերևը մի աստված, ներքևը մի Քաջ Նազար  : Հովհաննես Թումանյան ◆ Հետո էլ բոլորին ի գիտություն հայտարարեց, որ ներքևում ինքն է, վերևում՝ աստված, իսկ նրանից էլ բարձր՝ Նավասարդը։ (Սովետական Հայաստան)
3. ((բրբ․) տիեր Աստծո, տվեր այսինչը) կյանքում-մեն մենակ է ◆ Յոթանասունն անց մարդ մըն էր, մինակ, միս-մինակ:Վերը Աստված՝ վարը ինք: Վահրամ Մավյան ◆ Աշխարքի վրա մարդ չունիմ, վերն Աստված, վարը՝ դուն Հաճի Հաջի։ Համ ◆ Տիեր Աստոծ, տուվեր տու, եկ քյինա միր [«մի՛ գնա»]։
4. (վերը երկինք վարը...) երկուսով մենակ ենք (են...) ◆ -«Դե՛հ, հիմա մարդ չկա, հոս, վերը Աստված, վարը ես ու դուն, հայտի [«հայդի, դե, հա՛յդե»] նայինք»։ ◆ -Քա ինծի համար ուրիշ ի՞նչ կա,- վերը Աստված՝ վարը մանչերս: Շահան Շահնուր ◆ Կ՚երթայի Քյուչուկ Չամլըճային [Չամլըջային] ետևեն, կ՚երթայի, կ՚երթային օրերով, ամիսներով... վերը երկինք, վարը քերվանպաշին [քերվանբաշին, քարվանպետը]։ Զապել Եսայան
5. (խսկց․) երդում է, Աստված վկա (Աստծո և այսինչի այսինչի առաջ երդվում եմ) ◆ -Վերևում Աստված, ներքևում դու, արքա, հավատա, ես չեմ գրգռիչն ու նամակ գրողը։ ԱՀովս ◆ Թե սուտ խոսիմ, լիզուս կըտրեք, գուզե արեք բանհոքի, / Վերևն Աստվաձ, ներքևն յիս - լիզվիս սուտ չի մոդենա։ (Սայաթ-Նովա)

Աղբյուրներ

1. Պետրոս Սարգսի Բեդիրյան, Հայերեն դարձվածքների ընդարձակ բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարանի Հրատարակչություն», 2011։