ակռա
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɑkˈrɑ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ վանկեր՝ ակ•ռա
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Գոյական
- Բալու՝ (արևմտհ․) ատամ ◆ Ու ակռաները եղան փշուր։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Կինը ունի փոքրիկ, սիրուն բերան մը, գեղազարդյալ մանրիկ ու սպիտակ ակռաներով: (Արփիար Արփիարյան) ◆ Մե օսկորնիտ է մնացե, բերնիդ առկա չէ մնացե։ (Երվանդ Լալայան)
- Կարին, Ուրմիա՝ (կզմխս․) երկու ծնոտների յուրաքանչյուր կողմի ետևի մասի հինգական ատամներից յուրաքանչյուրը, սեղանատամ
- անիվի կամ որևէ գործիքի ատամնաձև ելուստ ◆ Անիվներուն ակռաները ողնածուծով օծանեց։ (Դանիել Վարուժան)
- բույսի կոճղեզները, պճեղ ◆ Սխտորի ակռա։ (Հրաչյա Աճառյան)
- Արաբկիր՝ (փխբ․) ողբ, քեն
- Նոր Բայազետ, Մուշ՝ սեպաձև փայտեր, որոնք գտնվում են սայլի երկու կողմերի թերաապառիկներին, ձողերի վրա
- զանազան իրերի ատամնաձև մասերը, ճյուղերը ◆ Սղոցի, սանրի ակռա։ Աշոտ Հովհաննիսյան
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- ատամ, կեռիք, կայտիք, դանդան, լեմ, ժանիք (գազանի), սեպ, տըզտզիկ, կըզ, կըծ, կիկի, կժիկ (մանկան), ճանկռթան
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- ակռա սրել, ակռաները սրել -
- պատրաստվել մեկին ծեծելու՝ վրեժ լուծելու
- զինվել հարձակվելու կամ պաշտպանվելու համար ◆ Թե ապրել կուզե գառը նորածին՝ պետք է իր ակռան սրե լռելյայն։ (Ռուբեն Սևակ)
- ուտելու՝ հոշոտելու տրամադիր լինել
- Բալու՝ ակռա ակռի վրա դնել - խնայողությամբ, զրկանքներով ապրել
- ակռա ակռի վրա լինել - շատ չքավոր լինել
- ակռա անցունել -
- Էվերիկ՝ սպառնալ, սարսափեցնել
- Պոլիս՝ հաղթելով մի բանի տիրանալ
- Էվերիկ՝ մեկին վնասել, վնաս տալ
- ակռայի տակ բան ձգել, գցել - կաշառել, կաշառք տալ ◆ Հենց որ ակռային տակը մի բան ձգեցի՝ խոսելու կերպը փոխեց, մեղմացավ։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
- ակռայեն կտրել - ծայրահեղ խնայողությամբ ապրել, իրեն զրկել ◆ Ակռայես կկտրեմ, քեզի կկերցնեմ։ (Հրաչյա Աճառյան)
- ակռան ակռին չգալ - ատամ ատամի չգալ, սաստիկ մրսելուց, վախից դողացնել ◆ Ակռան ակռին չէր գալիս։
- ակռան ակռային զարկել, զարնել, ծեծել - սարսռել, ցրտից դողդողալ ◆ Բարով չըլլար այդ աղվեսի որսորդությունը, գիշերը պիտի լուսացընե ձորերուն մեջ, ձյուներուն վրա, ակռան ակռային պիտի զարնե, դողա։ (Հակոբ Մնձուրի)
- ակռան համրել - մեկի բնավորության թույլ կողմը գտնել, ատամները հաշվել ◆ Աշակերտները նրա ակռաները համրել էին, երես էին առել։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
- ակռան հարվել - թթվից ատամներն առնվել ◆ Հայրերը ազոխ կերան, որդոց ակռաները հարվեցին։
- ակռան սեղմել, ակռաները սեղմել - դիմանալ, համբերել (ցավի, նեղության, զայրութի, բարկության ժամանակ) ◆ Քանի մը տարի ալ ակռատ սեղմե։ Եր ◆ «Ակռանիս այսքան ատեն սեղմեցինք, քիչ մըն ալ կսեղմենք, տղաս»․ ըսած էր այն ատեն։ Վահրամ Մավյան ◆ Ցուցափեղկին ետևեն ակռաները սեղմած, նախանձի կայծերով այտերն ատրաշեկ, կը դիտեր զանոնք՝ շունչը կտրած։ Եր
- ակռի տակը ընկնել, ակռեքի տակը ընկնել -
- մեկի քննադատության, խոսակցության առարկա դառնալ, բամբասանքի նյութ դառնալ ◆ Կինդ խալխի ակռեքի տակ է ընկել, միսը ծամում են։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
- խոշտանգվել, անգութ մարդու ձեռքն ընկնել
- ակռեքը տնտղել, ակռաները տնտղել - տեղեկանալ, որևէ լուր, գաղտնիք խորամանկորեն մեկից իմանալ ◆ Մեկ նրա ակռաները տնտղեցեք, ուզածն ի՞նչ է։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
- ակռեքի բան լինել - մեկի ուժին, կարողությանը համապատասխան լինել ◆ Նրա հետ մի ընկնի, քո ակռեքի բանը չէ։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
| Հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | ակռա(ն) | ակռաներ(ը) |
| Սեռ. | ակռայի | ակռաների |
| Տր. | ակռայի(ն) | ակռաների(ն) |
| Հայց. | ակռա(ն) | ակռաներ(ը) |
| Բաց. | ակռայից | ակռաներից |
| Գործ. | ակռայով | ակռաներով |
| Ներգ. | ակռայում | ակռաներում |
| Բաղադրյալ բառեր | |
Թարգմանություններ
[խմբագրել]Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլերով հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն գոյականներ
- Բալուի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Ավետիք Իսահակյան
- Քաղվածք/Արփիար Արփիարյան
- Քաղվածք/Երվանդ Լալայան
- Կարինի բարբառային բառեր
- Ուրմիայի բարբառային բառեր
- Հայերեն բառեր կազմախոսական իմաստով
- Քաղվածք/Դանիել Վարուժան
- Քաղվածք/Հրաչյա Աճառյան
- Արաբկիրի բարբառային բառեր
- Հայերեն բառեր փոխաբերական իմաստով
- Նոր Բայազետի բարբառային բառեր
- Մուշի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Աշոտ Հովհաննիսյան
- Քաղվածք/Ռուբեն Սևակ
- Էվերիկի բարբառային բառեր
- Պոլսի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Ստեփանոս Մալխասյանց
- Քաղվածք/Հակոբ Մնձուրի
- Քաղվածք/Վահրամ Մավյան
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից