դենը

Հայերեն բարբառային բառ

վանկեր՝ դե•նը 

1. Դեպի այն կողմ, այն կողմ ◆ Իջի ստուց դեն գնա Ահ ◆ Լավնեն էն կըլի․․․ որ դվորն եկել ես, դենն էլ գնաս։ (Պերճ Պռոշյան)
2. (որոշիչ հոդով) հետո, այնուհետև ◆ Այն օրվանից դենը էլ չեմ տեսել նրան։ (Հրաչյա Աճառյան)
3. Խոտուրջուր, Մուշ՝ կողմ ◆ Գնա, իմ աջ դեն․․․ զուլալ յախբուր մե կա։ (Հայ ժողովրդական հեքիաթներ)
4. Մուշ՝ հեռու

Արտահայտություններ

1. դեն ածել, թափել՝ դեն նետել՝ իբրև ավելորդ կամ անպետք բան ◆  Ես հաց ուտիլ եմ ուզւոմ, կերակրները կմնան, էգուց դեն կածեք, շներին կտաք։ (Պերճ Պռոշյան)
   1. աննպատակ ծախսել, շռայլել ◆ Դեն ածելու փուղիր չունիմ։ (Գարեգին Սևունց)
2. դենն անել, մի կողմ վանել, հեռացնել, քշել ◆ Ճանճերը դեն արա։ (Հրաչյա Աճառյան) ◆ Աղջիկը ձեռքի փետովը ձիուն տալիս է ճամփիցը դենն է անում ու անց կենում։ Հովհաննես Թումանյան
3. Ղարաբաղ՝ Դեն արած անպետք, ուշադրության ոչ արժանի
4. դեն գնալ, մի կողմ քաշվել, մի քիչ հեռանալ
5. դեն գցել
   1. իբրև անպետք բան գցել՝ թափել ◆ Այդ թղերը տար դեն գցե։ (Հրաչյա Աճառյան)
   2. իրա արժեքից պակաս գնով վաճառել
6. դեն դնել
   1. առանձնացնել՝ մի կողմ դնել ◆ Կարող ես մի մեծ կապալ վերցնել և ամեն տարի առնվազն հիսուն հազարով դեն դնել։ (Մուրացան)
   2. չհաշվել, հաշվի չառնել ◆ Հանաքը դեն դնել։ (Ձեռագիր)
7. Ղարաբաղ՝ դեն ընկած ամենաքիչը, առնվազը ◆ Էս կովը դեն ընգածը էրկու թուման արժի։ (Նիկողայոս Մամիկոնյան)
8. դեմ ընկնել
   1. մի կողմ ընկնել
   2. ոչ պիատնի ֆառնալ
   3. վատանալ, վատ հատկություննոր ձեռք բերել (մարդու մասին)
9. դեն տալ, մի կողմ ածել՝ նետել
10. Արարատյան՝ դեն ու դեն էլնել՝ լինել, հիանալ ◆ Թաքավորը տեհավ դեն ու դեն էլավ։ (Հայ ժողովրդական հեքիաթներ)
11. դենը թողնել, նկատի չառնել, հաշվի չառնել, տասը խոսկումը ութ միրը չէ ◆ Փարսերենը դենը թողած։ (Գարեգին Սևունց)
12. դենը կմնա՝ մնա, նկատի չառնվի, մի կողմ թողնվի ◆ Էն գուղերը հալա դենը կենան, հեստի գուղեր կան, վուր ցերեկը կեսօրով ջիբիրդ դարդըկում ին։ (Գարեգին Սևունց)
13. դեն կենալ
    1. մի կողմ քաշվել ◆ Տեն կաց տենամ, ըրվամ չի։ (Ձեռագիր)
    2. սպասել, թողնել ◆ Տեն կաց տեսնամ հինչ ա ասում։ (Ձեռագիր)
14. դեն քշել, հեռացնել (մի կողմ) ◆ Իզուր էր շոֆեը մանուկներին դեն քշում։ (Ակսել Բակունց)

Աղբյուրներ

• Հրաչյա Աճառյանի Անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Հայոց լեզվի բարբառային բառարան («Նաիրի» հրատարակչություն), Երևան, «ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիա», 2001-2002 — 2792 էջ։