խաչ
Վիքիբառարան-ից
Հայերեն[խմբագրել]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ խաչ
Վանկեր՝ խաչ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *khotiō-՝ *khet- «փայտ» արմատից. հմմտ. պարսկերեն xada «ուղիղ և երկար ճյուղ, ձող, կախաղան» (հայ-իրանական զուգաբանություն):
Գոյական
- քրիստոնեական կրոնի խորհրդանիշ ու պաշտամունքի առարկան՝ երկու իրար խաչաձևող ձողերի ձևող ◆ Եթե երկու ձող միմյանց այնպես հատեն, որ ստացվի չորս ուղիղ անկյուն, կկազմվի խաչ: ◆ Սեղանի վրա վեց աշտանակ, երկու խաչ և երկու ավետարան կային: (Րաֆֆի) ◆ Քանի խաչի դուռ եմ գնացել, մինչև քեզ ունեցել եմ: ◆ Ամենքը լուռ են... Ոչ խաչ,մահարձան: (Շուշանիկ Կուրղինյան) ◆ Նա խաչն էր կրել խեղճ վտարանդի: (Շուշանիկ Կուրղինյան) ◆ Մելիք-Ավան խանը արժանացավ այն պատվին, որ խաչը ջրից դուրս հանեց: (Րաֆֆի) ◆ Հունվարի 6-ին ջրօրհնեքի օռը Նևա գետի վրա խաչը ջուրը գցելու ժամանակ... ռումբ են նետում թագավորի վրա: (Անահիտ Սահինյան) ◆ Խաչը ջուրը գցելիս օրհնում է: (Ակսել Բակունց) ◆ Խաչը վկա, լավ չեք արել: (Րաֆֆի)
- աջ ձեռքի շարժումով պատկերվող այդպիսի առարկայի նշան՝ աղոթքի, կնքելու և այլնի ժամանակ ◆ Կը փոխվի երբեմն հանդիսավոր օրերուս մեջ, ծնունդին, զատկին, խաչին: (Գրիգոր Զոհրապ) ◆ Հեռավոր դիրքերում կռվում են, ոտ ու ձեռից զրկվում... թագավորից խաչ են ստանում: (Ակսել Բակունց) ◆ Կուրծքը բազմաթիվ արծաթե մեդալներով և խաչերով զարդարված, մեջքին ոսկեզօծ գոտի, որից պետական հանդիսավոր օրերին կախում էր արծաթապատ դաշույնը: (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Հաղթություն հայոց խաչին: (Մուրացան) ◆ Կռիվ խաչի համար: ◆ Նա խաչ էր քաշել բոլորի վրա և առնացած հեռացել: (Բոգդան Վերդյան) ◆ Պետք է խաչ քաշել քեզ վրա և անցնել գնալ: (Նար-Դոս) ◆ Ալեքսանյանը մատիտով խաչ քաշեց գծագրի վրա: (Բոգդան Վերդյան) ◆ Ելավ խաչ քաշեց Օհանե երեսին: (Հովհաննես Թումանյան)
- խաչանման առարկա՝ խաղալիք և այլն ◆ տոնածառի խաչ ◆ Եվ իմ խաչի տակ մենակ ու անձայն մանուկ հասակից ճամփա եմ ընկել: (Շուշանիկ Կուրղինյան) ◆ Խաչի աղջիկը: ◆ Խաչի թագավորը: ◆ Ահա սկսվում է խաչի պարը: (Վրթանես Փափազյան) ◆ Այդ տողերը խաչ են դառնալու իրանց գոյության, իրանց գրական գործունեության վա: (Հովհաննես Թումանյան) ◆ Ստորագրության տեղը խաչ դրեց: (Նար-Դոս) ◆ Այդ հարյուր ռուբլու վրա խաչ դրեցի, այլևս ինձ պետք չէ: ◆ Այդպիսի ընկերոջ վրա խաչ դրեցի: ◆ Խարույկ ու խաչ պիտի ելնես: (Վահան Տերյան) ◆ Աղոթում էր նա... ծունր դնելով, երեսին խաչ հանելով: (Րաֆֆի) ◆ Ներոնը բազմաթիվ մարդկանց խաչ հանեց: ◆ Երբ Հռոմ գնա, Կեսարը նրան պիտի խաչ հանի: (Վահան Տերյան)
- երկու խաչաձևող գծերով կազմված նշան, որ ցույց է տալիս հավելում՝ գումարում՝ դրական բևեռ և այլն ◆ Ես շատ եմ տարել խաչը այս կյանքի: Հկբ. ◆ Ավանդ ստացավ սիրել ու գործել ճակատին ծանր խաչի նշանակ: (Հովհաննես Հովհաննիսյան) ◆ Բեռնակիրներ կը ծռեին իրենց տաժանելի խաչին տակը մտնելու համար նորեն: (Գրիգոր Զոհրապ) ◆ Էս ո՞ր խաչիցն էր, որ դուք մեզ մոտ եք եկել: (Ղազարոս Աղայան)
- խաչաձև կարվածքով ձևացրած նշան զգեստի վրա ◆ Անբախտ Վարդի հետ Մանուկն էլ էդ երկուսի խաչով խաչվեց: (Պերճ Պռոշյան) ◆ Ֆուրգունների բեռները ավազակների խաչովն են խաչվել: (Պերճ Պռոշյան)
- խաչաձև պատվանշան ◆ Խեղճ Գայանեն յոթը խաչի գլուխ է պատռել, մինչև քեզ ունեցել է: (Անահիտ Սահինյան)
- (փխբ․) քրիստոնեություն
Հոմանիշներ[խմբագրել]
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- խաչը, խաչը կամ (էն) խաչը վկա՝ էն խաչը գիտենա - խաչով երդվելու բանաձև
- խաչ անել - խաչակնքել
- խաչ գալ - խաչաձևել, խաչ ձևացնել
- խաչ դնել՝ քաշել մի բանի վրա - չեղած՝ չունացած համարել մի բան, հույսը կտրել մի բանից
- խաչ որ - իսկապես որ
- խաչը բռնել մեկի - մեկին խաչեղբայր լինել
- խաչը ծոցից հանել - արտաքուստ բարեպաշտ երևալ, բայց իրոք վատ մարդ լինել
- խաչը կոթով կուլ տալ - մեծ-մեծ երդումներ տալ
- խաչը ջուրը գցել (եկեղ․) - ջուրը օրհնել՝ խաչը մեջն ընկղմելով
- խաչի գրավ
- սրբին խոստացված՝ նվիրված ծառա կամ որդի (սրբի ղուլ)
- առհասարակ՝ սրբի նվեր
- խաչի քավոր (եկեղ․) - այն անձը, որ մկրտության տոնի ժամանակ խաչը ջրից հանում է, տուրք տալով եկեղեցուն
- խաչից բռնված - ընկնավոր, որ ըստ ժողովրդական սնահավատության ենթարկվել է մի սրբի կամ խաչի բարկության
- այդ ո՞ր խաչիցն է - ինչպե՞ս եղավ որ (երբ անակնկալ կերպով մի լավ բան է կատարվում)
- մի խաչով թաղվելու են - բոլորն էլ նույնն են, մեկը մյուսին արժեն
- խաչերով քաղաք - գերեզմանատուն
| Թարգմանություններ | |
 |
Վիքիպեդիայում հոդված կա հետևյալ թեմայով՝ Խաչ: |
Կատեգորիաներ:
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն գոյականներ
- Քաղվածք/Րաֆֆի
- Քաղվածք/Շուշանիկ Կուրղինյան
- Քաղվածք/Անահիտ Սահինյան
- Քաղվածք/Ակսել Բակունց
- Քաղվածք/Գրիգոր Զոհրապ
- Քաղվածք/Ավետիք Իսահակյան
- Քաղվածք/Մուրացան
- Քաղվածք/Բոգդան Վերդյան
- Քաղվածք/Նար-Դոս
- Քաղվածք/Հովհաննես Թումանյան
- Քաղվածք/Վրթանես Փափազյան
- Քաղվածք/Վահան Տերյան
- Քաղվածք/Հովհաննես Հովհաննիսյան
- Քաղվածք/Ղազարոս Աղայան
- Քաղվածք/Պերճ Պռոշյան
- Հայերեն բառեր փոխաբերական իմաստով
- Հայերեն բառեր եկեղեցական իմաստով
- Ձայնային ֆայլ չունեցող հայերեն բառահոդվածներ
