Jump to content

կեղև

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ կե•ղև 

Ստուգաբանություն

[խմբագրել]

Թերևս կ/խ հերթագայությամբ կամ ք > կ անցմամբ ծագում է հնդեվրոպական *(s)kel- «կտրել, անջատել» արմատից՝ *keleb- կամ *kel-ep-, մանավանդ որ բարբառներում կան կ-ի փոխարեն ք-ով և ւ-ի փոխարեն պ-ով, փ-ով, բ-ով տարբերակներ. սրանց հիման վրա կարող են վերականգնվել *քեղեւ/բ/փ հայկական բարբառային սկզբնաձևերը և վերականգնել *kel-eb(h)/p(h)- նախաձևերը. հմմտ. (s)kel-ep >՝ հին ներքին գերմաներեն scelifa, միջին վերին գերմաներեն, նոր վերին գերմաներեն բարբառային schelfe «կճեպ, թաղանթ», *skeleb>՝ միջին ներքին գերմաներեն shulpe, stholpe «թեփուկ, պատյան», դանիերեն kulp(e) «պատիճ, պատյան»։ Հյուբշմանը և Աճառյանը համարում են փոխառություն ասորերեն qəlāfā «թերթ», qəlaf «մորթազերծել, կեղևահանել» ձևերից, որոնք չէին կարող բարբառային այդքան տարբերակներ տալ։

Գոյական

  1. բույսի ցողունի, բնի և արմատի արտաքին շերտը՝ ծածկույթը, որ հեշտությամբ անջատվում է փայտանյութից ◆ Գարունը բացվելուն պես ծառերի չոր կեղևը մաշկում էր, քերում։ (Ակսել Բակունց)
  2. պտղի՝ հատիկի արտաքին մաշկը՝ ծածկույթը, կլեպ ◆ Մի խոշոր, կեղևը վառված, սևացած կարտոֆիլ գլորեց քարտուղարի ոտքերի տակ։ Սերո Խանզադյան
  3. ձվի՝ ընկույզի և այլնի արտաքին պինդ ծածկույթը, կճեպ ◆ Նա հուպ տվեց ընկույզը, կեղևը երկու մասի բաժանվեցավ։ (Րաֆֆի)
  4. հացի՝ գաթայի և այլնի երեսի չոր շերտը ◆ Այնտեղ կար միայն թույլ թեյ և մի պատառ հացի կեղև: Թարգմ
  5. զանազան կարգի ուտելեղենների արտաքին թաղանթե ծածկույթը ◆ Երշիկի կեղև:
  6. որևէ կարգի հեղուկի երեսին կապած թաղանթը՝ պինդ շերտը ◆ Լճի սառցե կեղև:
  7. (փխբ․) որևէ բանի արտաքին պատյան ◆ Մի՞թե այդ անփույթ ու խայտուն կեղևին տակ խորունկ հոգի մը կա պահված։ Լևոն Շանթ
  8. (փխբ․) արտաքին տեսք՝ կերպարանք՝ երևույթ ◆ Քնքուշ սերն էլ է ծածկվում մի արտաքին ցուրտ կոշտության կեղևով: Հովհաննես Հովհաննիսյան
  9. (պաշտանվ․) տե՛ս պատյան
  10. (խոհր․) որոշ մթերքների ջերմամշակման գործընթացում պատրաստի մթերքի վրա առաջացած տարբեր երանգների, հաստատության կեղև, նաև՝ բանջարեղենի, մրգերի և այլնի արտաքին պաշտպանական շերտ
  11. (գյուղտնտ․) (անտառ․) բարակ շերտ

Հոմանիշներ

[խմբագրել]
  1. կտվոն (ժղ․)
  2. կլեպ, պատյան, պատիճ, (ժղ․)՝ կճեպ, կպեճ, պաճուկ, բաճիճ, փոճոկ, փեճեկ, խեճեպ, խռճեկ, փուր, փոփոկ, կղեղ, ոզոխ, մաշկ, թաղանթ, բուճուճ, բրջուկ, կտև, ծանծ, թեփ, ծնծո, ծնծոց
  3. կողինձ, կողունձ
  4. խեջուր, կլեպ, կճեպ
  5. կոտ, խեցի, պատյան

Արտահայտություններ

[խմբագրել]
  1. կեղև բռնել - տե՛ս կեղևակապել
  2. կեղև կապել - տե՛ս կեղևակապել
  3. կեղևը հանել - տե՛ս կեղևահանել

Աղբյուրներ

[խմբագրել]
  • Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։
  • Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։
  • Հարությունյան Լ․ Վ․, Թանգամյան Տ․Վ, Զավարյան Է․ Լ․ և ուրիշներ, Բուսաբանական տերմինների ռուս-հայերեն բացատրական բառարան, Երևան, ««Հայբուսակ»», 2002 — 272 էջ։
  • Մ․Խ․ Պողոսյան, Ֆրանսերեն-հայերեն ագրոէկոլոգիական և անտառագիտական տերմինների համառոտ բառարան (ՀԳԱ), Երևան, 2005 — 144 էջ։