ցամաք
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [t͡sʰɑˈmɑkʰ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ ցամաք
վանկեր՝ ցա•մաք
.jpg)
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *ksāma-` *ksā- «այրել» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն kšāma- «չոր, ցամաք»։ Հրաչյա Աճառյանը համեմատում է եբրայերեն smq «չորացնել» արմատի հետ՝ բխեցնելով ասորերեն բարբառային մի ձևից։
Ածական
- որտեղ բոլորովին ջուր չկա, անջուր, անջրդի, ջրազուրկ ◆ Ցամաք անապատ, խոպան։
- ջուրը դատարկված, ցամաք ◆ Ցամաք լիճ, առու։
- բավականաչափ խոնավություն չպարունակող, չունեցող ◆ Հողը ցամաք է, հարկավոր է ջրել։
- խոնավությունից զրկված, զրկած, խոնավությունը վերացրած, չոր ◆ Ցամաք տախտակ, փայտ, հատակ։
- հյութը, ջրային բաղադրությունը նվազ, ոչ հյութալի ◆ Ցամաք դամբուլ, ծիրան։
- բուսականությունից զուրկ, լերկ, չոր ◆ Ախր ի՞նչ կա էս ցամաք ձորերում։ (Ակսել Բակունց) (փխբ․)
- յուղը, ճարպային պարունակությունը պակաս ◆ Ցամաք փլավ, միս։
- ոչ ջրիկ, ոչ ջրալի, պինդ ◆ Ցամաք կերակուր, ճաշ։
- դալարութունը, թարմությունը կորցրած, թառամած, թորոշոմած ◆ Ցամաք մամուռ։
- չորուկ, նիհար ու ոսկրոտ, ոչ մսեղ, ոչ գիրուկ ◆ Տերետերը բավական բարձրահասակ և ցամաք մարդ էր։ (Րաֆֆի) (փխբ․)
- առանց ջերմություն արտահայտելու, ոչ ջերմ, չոր ◆ Ես կաթոլի եմ-որակ ցամաք կերպով։ (Գրիգոր Զոհրապ) (փխբ․)
- հետաքրքրությունից, հետաքրքրակա նյութերից զուրկ, ոչ հետաքրքիր ◆ Շատ ցամաք առարկա էր ձեր առարկան։ (փխբ․)
- եկամուտներից, շահից զուրկ, ոչ եկամտաբեր, այնպիսն, որ շոշափելի օգուտ չի բերում ◆ Ապրելու համար շատ ցամաք են պատվավոր պաշտոնները։ (Հ.Պարոնյան)
- ոչ թաց, թաց արտադրությամբ չզուգորդվող, խռպոտ և առանց խորխի ◆ Ցամաք հազ։
- թորշոմած, խորշոմած, թարմությունը կորցրած ◆ Ցամաք մաշկ, դեմք։ (փխբ․)
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- անջուր, ջրազուրկ, անջրդի (որտեղ ջուր չկա)
- անջուր, ցամաքած (ջուրը դատարկված)
- խոնավազուրկ, չոր (խոնավությունից զրկված)
- լերկ, բուսազուրկ, չոր (բուսականությունից զրկված)
- պինդ (ոչ ջրալի, ոչ ջրիկ)
- թառամ, թորշոմ (թառամած)
- շոր, շորաբեկ (հաց), չորուցամաք, աստուճ (հնց․)
- չոր, կոպիտ (վերաբերմունք) (փխբ․)
- տե՛ս անեկամտաբեր
- տե՛ս ցամաքուտ
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- ցամաք աչքով
- առանց արտասուքի, առանց լացի
- անվիշտ, առանց վշտի
- ցամաք հաց
- միայն հաց, առանց ուրիշ ուտելիքի, առանց թացանի
- խղճուկ, աղքատիկ ուտելիք
- ցամաք մնալ
- առանց թացաննի մնալ
- զուրկ, անմասն մնալ (փխբ․)
- ցամաք աղբյուր - տե՛ս անկարեկից
- ցամաք կղզի - տե՛ս թերակղզի
- ցամաք ձորի աղվես - տե՛ս նիհար
- ցամաք շեռ - տե՛ս մեզ
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։