Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝ աստուած

վանկեր՝ աստ•ված

Ստուգաբանություն

Հավանաբար բնիկ հնդեվրոպական, բայց միասնական վարկած չկա: Ամենից հավանական են երկուսը.

ծագում է հնդեվրոպական *ansu- «աստված, ոգի» (հմմտ. հին հնդկերեն ánila «կենսաշունչ», գերմաներեն *ansur «աստված, ոգի») և *diu- «աստված» հիմքերի բարդումով և -ած-ով, կամ այդ նույն *ansu- հիմքի և տուած «տվող» (հմմտ. գթած, ողորմած) ձևի բաղադրությամբ
ծագում է աստ- արմատից, որ հաստ արմատի տարբերակն է, բայց սխալմամբ միացվում է ազդ արմատի հետ. հմմտ. աստի(ն), աստոյ «հաստատուն, ամուր» և աստոյ, աստու «զորեղ, ուժեղ»: Ճիշտ չէ փռյուգերեն Σαβαζιος աստծու անվան հետ կապելու փորձը (Մառ), որ ընդունում է նաև Աճառյանը: Եթե ճիշտ է Գ. Մելիքիշվիլին, որ գտնում է ուրարտերեն aštuzi զուգահեռ, ապա այն պետք է համարել փոխառություն հայերենից:

կրոնական պատկերացումներով՝ աշխարհն ստեղծող ու կառավարող գերագույն էակ կամ՝ բազմաստվածության մեջ՝ այդպիսի էակներից յուրաքանչյուրը ◆ Էն աստծուն, որ ասում են իբր կերտող է, ստեղծող, մենք չենք ու չենք հավատում: (Հակոբ Հակոբյան) ◆ Չափավորիր խոսքդ, տեր սեպուհ, և մի խառնվիր աստծու սահմանած կարգերին: Ստեփան Զորյան
հեթանոսական կրոններում՝ բնության որևէ բնագավառի տերը, իշխող ◆ Աստվածն առատության՝ մեծ Վանատուր յուր բարիքով հարստացրել է մեզ: ...Վահագն է վեհ աստված վիշապաքաղ: (Նաիրի Զարյան)
(փխբ․) որևէ բնագավառի ամենամեծ ստեղծող, կազմակերպող, գործիչ անձ ◆ Ահա Պետրոսը՝ ռուս պետականության աստվածը: (Հրաչյա Քոչար)
(փխբ․) սիրո՝ երկրպագության՝ պաշտամունքի՝ մեծ հարգանքի առարկա, պաշտամունքի արժանի անձ

(գործիական հոլովը) աստծու օգնությամբ, եթե հաջողվի ◆ Երբ աստուծով կմեծանաս, այն ժամանակ շատ առիթներ կունենաս կռվելու: (Րաֆֆի)