ամաչել

Հայերեն

«Ամաչել» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

ամաչել

• ՄՀԱ՝ [ɑmɑˈt͡ʃʰɛl]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ ամաչել

վանկեր՝ ա•մա•չել 

Ստուգաբանություն

Ծագումն անհայտ է։ Հազիվ թե կապ ունենա հնդեվրոպական * o-mətiō-՝ -mē- «փափագել, տենչալ» արմատի հետ՝ -t աճականով (ածանցով). հմմտ. հունարեն μάσμάω՝ «հուզվել, խիստ ցանկանալ, տենչալ, փափագել», μαί՝ «ձգտում է» (Հեսիքիոս), ματεύω՝ «ձգտել, փնտրել», լիտվերեն maturs «շրջահայաց», լատվիերեն matit «զգալ»։

Բայ

1. ամոթ զգալ ◆ Աղջիկը սաստիկ ամաչելով չգիտեր ուր նայեր։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Ինչքան նա զվարթ էր, կատակասեր ու հաղորդակից, Հրայրն այնքան ամաչում էր նրանից. կաշկանդվում։ (Բոգդան Վերդյան)
2. պատկառել, քաշվել
3. ամոթխածություն զգալ, անհարմար զգալ, անհարմար վիճակում ընկնել ◆ Սմբատն ամաչեց եղբոր արածից, սակայն շտապեց զսպել իր դժկամությունը։ (Շիրվանզադե) ◆ Կամենում էր արտասվել, բայց ամաչեց ինքն իրենից։ Դերենիկ Դեմիրճյան
4. նվաստանալ

Հոմանիշներ

1. շպնել (արևմտհ․), ամոթահարվել, ամոթխածել (հզվդ․), ամոթ զգալ, անհարմար զգալ, ամոթ ունենալ, ամոթահար լինել, ամոթից (ամոթու) գետինն անցնել, ամոթից մեռնել, ամոթից չիմանալ ինչ անել, ամոթից չիմանալ որ գետինը մտնել, ամոթից փշրվել, ամոթից գետինը մտնել, ամոթով լինել, ամոթով մնալ, գետինը մտնել (խսկց․), երես չմնալ, երեսը չբռնել, աչքերը կախ գցել, աչք-ունքը կուչ ածել, գետնից գետին մտնել, աչքերը փախցնել, գդակը գետին մտնել, գլուխը կախել (կախ անել, կախ գցել, հակել, քաշ անել, քաշ գցել), ամոթ անել (գվռ․), տափը մտնել, տափին կպչել (կպնել)
2. պատկառել, ակնածել, քաշվել (ժղ․)
3. տե՛ս նվաստանալ

Խոնարհում

Անորոշ դերբայ ամաչել Ենթակայական դերբայ ամաչող Հարակատար դերբայ ամաչած Համակատար դերբայ ամաչելիս Անկատար դերբայ ամաչում Վաղակատար դերբայ ամաչել Ապակատար դերբայ ամաչելու Ժխտական դերբայ ամաչի անձ եզակի հոգնակի առաջին երկրորդ երրորդ առաջին երկրորդ երրորդ Սահմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Անկատար ներկա ամաչում եմ ամաչում ես ամաչում է ամաչում ենք ամաչում եք ամաչում են Անկատար անցյալ ամաչում էի ամաչում էիր ամաչում էր ամաչում էինք ամաչում էիք ամաչում էին Ապակատար ներկա ամաչելու եմ ամաչելու ես ամաչելու է ամաչելու ենք ամաչելու եք ամաչելու են Ապակատար անցյալ ամաչելու էի ամաչելու էիր ամաչելու էր ամաչելու էինք ամաչելու էիք ամաչելու էին Վաղակատար ներկա ամաչել եմ ամաչել ես ամաչել է ամաչել ենք ամաչել եք ամաչել են Վաղակատար անցյալ ամաչել էի ամաչել էիր ամաչել էր ամաչել էինք ամաչել էիք ամաչել էին Անցյալ կատարյալ ամաչեցի ամաչեցիր ամաչեց ամաչեցինք ամաչեցիք ամաչեցին Ըղձական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի ամաչեմ ամաչես ամաչի ամաչենք ամաչեք ամաչեն Անցյալի ապառնի ամաչեի ամաչեիր ամաչեր ամաչեինք ամաչեիք ամաչեին Պայմանական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի կամաչեմ կամաչես կամաչի կամաչենք կամաչեք կամաչեն Անցյալի ապառնի կամաչեի կամաչեիր կամաչեր կամաչեինք կամաչեիք կամաչեին Հարկադրական եղանակ ես դու նա մենք դուք նրանք Ապառնի պիտի ամաչեմ պիտի ամաչես պիտի ամաչի պիտի ամաչենք պիտի ամաչեք պիտի ամաչեն Անցյալի ապառնի պիտի ամաչեի պիտի ամաչեիր պիտի ամաչեր պիտի ամաչեինք պիտի ամաչեիք պիտի ամաչեին Հրամայական եղանակ դու դուք Ապառնի ամաչի՛ր ամաչե՛ք

Բաղադրյալ բառեր
ամաչեցնել

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ shame, scruple գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ стыдиться (ru) ‎(styditʹsja), постыдиться (ru) ‎(postyditʹsja), устыдиться (ru) ‎(ustyditʹsja) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։