անդունդ

Արտասանություն

ՄՀԱ: [andund]

վանկեր՝ ան•դունդ

Ստուգաբանություն

Բառը կազմված է ան- բացասական մասնիկից և * դունդ՝ հատակ բառից, որն առանձին ավանդված չէ։ Նույն կազմությունն ունի հունարեն՝ ά-βυσσος, հին սլավերեն՝ bez-dǔna, ռուսերեն՝ без-дна, գերմաներեն՝ ab-grund, գալլերեն՝ an-nwfn, որոնց բոլորի բուն նշանակությունն է անհատակ։

* դունդ՝ հատակ բառը ծագում է հնդևրոպական նախալեզվի bhundhos՝ խորք, հատակ բառից, որի մյուս ժառանգներն են՝ սանսկրիտ՝ budhnás, զանդկերեն՝ bunō, հունարեն՝ πυθμήν, πύνδα, լատիներեն՝ fundus, իռլանդերեն՝ bond, bonn, անգլոսաքսոներեն՝ botm, հին իսլանդերեն՝ botn, գերմաներեն՝ Boden, անգլերեն՝ bottom բառերը։

Հնդեվրոպական նախալեզվի bhundhos ձևը հայերեն պետք է տար * բունդ։ Բ-ի վերածվելը գ-ի բացատրվում է տարբեր կերպ։ Ըստ Վենդրիեսի, օրինակ, bhundos ձևի մեջ նախաձայնը պարզապես ազդվել է վերջաձայնից։ Մեկ այլ տեղ, նույն հեղինակը ցույց է տալիս, որ հին լեզուների մեջ աշխարհ, անդունդ, խորք, խորություն նշանակող բառերը, լինելով իբր սրբազան, արգելված են եղել արտասանել և ենթարկվել են կամավոր ձայնափոխության։ Նման ձայնափոխություն ենթադրվում է նաև հայերեն բառի դեպքում։

Գոյական

վիհ, անհատակ մեծ խորություն ◆ Ներքևում, մթին անդունդի մեջ, որոտում էր Արածանին (Րաֆֆի)
ծովի խորքերը՝ հատակը
երկրի ներքին խավերը, ալք
հարաբերությունները խզող, անջրպետ, գժտություն, երկպառակություն։ ◆ Անդունդը, … գնալով լայնանում էր իր և իր մտերիմ ընկերների (միջև) (Նաիրի Զարյան)

Հոմանիշներ

վիհ, խորխորատ
խորափիտ, խորխորակ, պարեխ, բոհ (հնց․)
խորատակ, անկին, քարշեպ (բրբ․)
դժոխք

Բաղադրյալ բառեր
անդնդաբնակ անդնդագալար անդնդագոռ անդնդալիր անդնդալից անդնդախոր անդնդածին անդնդակորույս անդնդակուլ անդնդահոս անդնդահունչ անդնդաձիգ անդնդաձայն անդնդաձև անդնդամերձ անդնդային անդնդանման անդնդապտույտ անդնդասույզ անդնդափոս

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ abyss, abysm, precipice, gulf, chasm, profundity, depth, chaos գերմաներեն՝ դանիերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ бездна (ru) ‎(bezdna), пропасть (ru) ‎(propastʹ) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։