անվտանգություն
Արտաքին տեսք
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɑnvtɑŋɡutʰˈjun]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ ան•վ(ը)•տան•գութ•յուն
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Գոյական
- անվտանգ լինելը, վտանգի բացակայություն, վիճակ՝ երբ որևէ մեկին կամ բանի վտանգ չի սպառնում ◆ Ձեր պալատը տանող ճանապարհի վրա կամուրջ կառուցելիս նախ և առաջ պետք էր մտածել ձեր կյանքի անվտանգության մասին։ (Գարեգին Սևունց)
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- ապահովություն, անվնասություն, անվտանգավորություն, անշառություն
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- անհատի անվտանգություն - մարդկանց պաշտպանվածության վիճակ, վտանգավոր ներգործությունները զսպելու կամ հետ մղելու, ինչպես նաև հասցված վնասն արագ կերպով համակշռելու կարողություն, համակարգի կողմից կայունության, հաստատության և ինքնազարգացման հնարավորության պահպանում
- անվտանգության անբաժանելիություն
- անվտանգության ապահովման համակարգ
- անվտանգության ապահովման մեջ ներդրումների ՆԱՏՕ-ի ծրագիր
- անվտանգության ապահովման պաշտպանական հակամիջոցներ - պաշտպանական միջոցառումներ, որոնք անհրաժեշտ են լրտեսության և դիվերսիաների, գաղտնի կամ վերահսկվող տեղեկույթը և նյութերն ու համակարգերը կորզելու կամ չթույլատրված դեպքում օգտագործելու փորձերի կանխման համար
- անվտանգության գծով քաղաքացիական փորձագետներ
- անվտանգության ապահովում
- պետության և հասարակության կարողությունը՝ հաջողությամբ դիմագրավելու ներքին և արտաքին բռնություններին, որոնք կատարվում են պետության ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության ու կայուն զարգացման խախտման, հասարակական-պետական կյանքի տարբեր ոլորտներում կայունության խաթարման, մարդու և քաղաքացու իրավունքների ու ազատությունների սահմանափակման նպատակով
- տրված օպերատիվ տարածքի սահմաններում և դրանցից դուրս ծավալված ու տեղաբաշխված զինվորական ու ոչ զինվորական անձնակզմի, տեխնիկայի, գույքի և ենթակառուցվածքի արդյունավետության ու գոյության պահպանում
- անվտանգության առումով թիրախային ազգային իրադարձություն - որոշակի իրադարձություն, որն իր քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական կամ կրոնական գաղափարական նշանակությամբ կարող է դառնալ ահաբեկչության կամ այլ հանցավոր ձեռնարկման թիրախ
- անվտանգության կղզյակ - ճանապարհի որևէ կերպ առանձնացված (նշագրմամբ, եզրաքարով և այլնով) հատված, որը հետիոտների համար ծառայում է որպես անվտանգ
- անվտանգության համադասման միացյալ կենտրոն
- անվտանգության միջոցառումներ - տե՛ս անվտանգության միջոցներ
- անվտանգության միջոցներ
- անվտանգության նորմեր
- անվտանգության չափանիշ - ցուցանիշներ, որոնք որակապես ու քանակապես բնութագրում են միջազգային անվտանգության ձեռք բերված մակարդակը
- անվտանգության պայմաններ
- անվտանգության տեխնիկայի կանոններ
- անվատանգության տեխնիկայի նորմեր - աշխատողների վարքին և նրանց աշխատանքային գործառույթների կատարմանը ներկայացվող պահանջների համախումբ՝ նպատակաուղղված նրանց ու նրանց շրջապատի կյանքի և առողջության համար վտանգավոր իրավիճակների ստեղծման կանխմանը
- անվտանգության ուժեր
- «անվտանգություն գիտության միջոցով»
- անվտանգություն համագործակցությամբ - անվտանգության բնագավառում գերիշխող հայեցակարգ, որը հատուկ ուշադրություն է դարձնում պետությունների միջև գործնական և որոշ դեպքերում հաստատութենական ձև ստացած համագործակցության վրա՝ որպես մի միջոցի, որվ հնարավոր է հաղթահարել նրանց միջև անվստահությունն ու թշնամանքը և ստեղծել նոր, փոխադարձ անվտանգությունն ապահովող ընկերակցություն
- անվտանգության ապահովում
- առողջապահական անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է բնակչության և առողջության պահպանման վիճակը և ներառում է կյանքի, առողջության անձնական անձեռնմխելիության պաշտպանությունը, բնակչության պաշտպանությունը վարակիչ հիվանդություններից, անընդհատ բուժապահովումը, որակյալ անվճար բուժօգնության ցուցաբերումը, աշխատանքի, մոր և մանկան պաշտպանությունը, առողջ կենսակերպի քարոզումն ու տարծումը, քաղաքացիների մարմնական ու հոգեկան առողջության պահպանումը
- արտաքին անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է արտաքին համաչափ և անհամաչափ սպառնալիքներից պետության, հասարակության, ընտանիքի, անձի պաշտպանվածության վիճակը
- բազմերաշխիք անվտանգության համակարգ
- բնապահպանական անվտանգության հայեցակարգ
- բնապահպանական անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է հասարակության և անձի բնակության ու կենսագործունեության միջավայրի պաշտպանվածության վիճակը
- էթնիկական անվտանգություն - հասարակական կյանքի վիճակ, կայունություն, երբ գոյություն չունեն էթնիկական խտրականություն, իրավունքում որպես գերակայություն չի շեշտվում ազգային պատկանելությունը, և բոլոր ազգությունների նկատմամաբ այն կիրառվում է անկողմնակալ և արդարացի կերպով՝ օրենքի տառին ու ոգուն համապատասխան
- էներգետիկ անվտանգություն - տնտեսական անվտանգության կարևորագույն բաղադրիչ, որը բնութագրում է պետության պաշտպանվածությունը այլ պետությունների կողմից էներգակիրների մատակարարումը որպես քաղաքական, տնտեսակն և/կամ այլ բնույթի ճշտում գործադրելու միջոց կիրառելու հնարավորությունից
- թռիչքների անվտանգություն - պայմաններ, որոնց դեպքում թռիչքի կատարմանը չի սպառնում թռիչքային պատահար (թռչող ապարատի լրիվ կամ մասնակի քանդվելը, անձնակազմի անդամների կամ ուղևորների զոհվելը (վիրավորվելը))
- ինժեներաֆիզիկական անվտանգություն
- կենսաբանական անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է կենսաբանական վնասակար ազդեցություն ունեցող գործոնների (սննդամթերք, դեղորայք, սննդային և դիետային հավելումներ, վիրուսներ, բակտերիաներ, պիոններ, ռադիոակտիվ ազդակներ և մահաբեր կամ առողջությունը քայքայող այլ գործոններ) ներազդումից պաշտպանվածության վիճակը
- կիբեռանվտանգություն - տե՛ս կիբեռնետիկական անվտանգություն
- կիբեռնետիկական անվտանգություն - այն միջոցների, ռազմավարությունների, անվտանգության սկզբունքների, անվտանգության երաշխիքների, ղեկավար սկզբունքների, ռիսկերի կառավարման նկատմամբ մոտեցումների, գործողությունների, մասնագիտական պատրաստման, առաջավոր փորձի, վստահության և տեխնոլոգիաների հավաքածուն է, որոնք կարող են օգտագործվել կիբեռմիջավայրի և կազմակերպության ու օգտագործողի ռեսուրսների պաշտպանության նպատակով
- կոլեկտիվ անվտանգություն - համաշխարհային կամ տարածաշրջանային մասշտաբով կամ որևէ միջպետական կազմակերպության շրջանակներում խաղաղության և անվտանգության պահպանման համակարգ, որն ապահովվում է մասնակից պետությունների համատեղ համաձայնեցված ջանքերով
- համայն հայության անվտանգություն - հայրենիքում, ինչպես նաև այլ պետություններում բնակվող բոլոր հայերի միասնական անվտանգություն
- համընդհանուր անվտանգություն - անվտանգության տեսակ, պաշտպանվածություն համաշխարհային մասշտաբի վտանգներից, որոնք սպառնում են մարդկության գոյությանը կամ կարող են հանգեցնել մոլորակի վրա կենսագործունեության պայմանների կտրուկ վատթարացմանը
- հոգևոր անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է հասարակության կենսակերտվածքի, պատմության և մշակույթի ավանդույթները, հասարակության բարոյաքաղաքական միասնության մակարդակն արտացոլող ազգային ինքնագիտակցության պաշտպանվածությունը, ինչպես նաև առանց ազգային ինքնությանը վնաս պատճառելու իր առաջադիմական զարգացման համար անհրաժեշտ նոր արժեքներ և գաղափարներ ընդունելու ազգի կարողությունը
- ճառագայթային անվտանգություն
- միջազգային անվտանգության գործոն
- միջազգային անվտանգության համակարգ
- միջազգային անվտանգության ճարտարապետություն
- միջազգային անվտանգության շահ
- միջազգային անվտանգություն - միջազգային հարաբերությունների այնպիսի վիճակ, որի դեպքում ապահովվում են պետությունների ու դրանց բլոկների և ամբողջ համաշխարհային ընկերակցությունն ու փոխգործությունը՝ տարբեր վտանգներից նրանց կենսականորեն կարևոր շահերի երաշխավորված պաշտպանվածության պայմանով
- միջուկային անվտանգության
- նավահանգստի անվտանգություն ապահովում
- ներքին անվտանգության գործոն
- ներքին անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է ներքին համաչափ և անհամաչափ սպառնալիքներից պետության, հասարակության, ընտանիքի, անձի պաշտպանվածության վիճակը
- պաշտպանական անվտանգություն
- պարենային անվտանգություն - ազգային անվտանգության կարևորագույն բաղադրիչ, որը բնութագրում է պետության տնտեսության այն վիճակը, երբ ապահովված է երկրի պարենային անկախությունը և բնակչության համար երաշխավորված է ֆիզիոլոգիական նորմերին համապատասխանող, սպառողների առողջության համար անվտանգ սննդամթերքի ֆիզիկական և տնտեսական մատչելիությունը
- պետական անվտանգություն - ազգային անվտանգության կարևորագույն բաղադրիչ, որը կապված է պետական ինքնիշխանության ու տարածքային ամբողջականության, սահմանադրական կարգի հիմքերի, իրավական և կառավարման համակարգերի պաշտպանության հետ
- ռազմական անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որն ապահովվում է զինված ուժերի և հասարակության այն հաստատությունների վիճակով, որոնց շնորհիվ պետության պաշտպանական հզորությունը պահպանվում է այն անհրաժեշտ մակարդակում, որի դեպքում այլ պետությունների հետ հաստատվում են բարենպաստ հարաբերություններ, և բացառվում է առճակատումն ուժի կիրառմամբ
- սահմանային անվտանգություն - վիճակ, որը բնութագրվում է պետական սահմանի և սահմանամերձ տարածքի, անձի, հասարակության և պետության կենսականորեն կարևոր շահերի պաշտպանվածությամբ սահմանային ոլորտում հնարավոր և ռեալ արտաքին ու ներքին սպառնալիքներից
- սահմանների անվտանգության ապահովում - պետության կողմից իրագործվող միջոցառումների համալիր, որն ուղղված է սահմանների վերահսկման ու սահմանային ռեժիմի պահպանմանը
- սոցիալական անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է մարդու և քաղաքացու սոցիալական իրավունքների ու ազատությունների երաշխավորված ապահովումը
- տարածաշրջանային անվտանգություն
- տարածաշրջանային անվտանգություն - միջազգային անվտանգության բաղադրիչ, որոշակի տարածաշրջանի սահմաններում գտնվող պետություննրի անվտանգության ապահովման նպատակով իրականացվող համաձայնեցված միջոցների համալիր
- տեխնիկաֆիզիկական անվտանգություն - տե՛ս ինժեներաֆիզիկական անվտանգություն
- տեղեկատվական անվտանգության հայեցակարգ
- տեղեկատվական անվտանգություն - սուբյեկտի (անհատի, հասարակության) այն վիճակը, որի դեպքում տեղեկույթի և սուբյեկտի փոխազդեցության հետևանքով սուբյեկտի մեջ առաջացած փոփոխությունը սպառնալիք չի հարուցում նրա ֆիզիկական ու հոգեկան առողջության, ինչպես նաև հասարակության ու պետության համար
- տեղեկության անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է այն վիճակը, որի դեպքում ապահովվում են տեղեկատվության բնագավառում մարդու և քաղաքացու իրավունքների ու ազատությունների պահպանումը, տեղեկատվական միջոցների ու կապուղիների պաշտպանվածությունը, ինչպես նաև տեղեկատվական աղբյուրների մատչելիությունը
- փոխադարձ անվտանգություն
- քաղաքական անվտանգություն - ազգային անվտանգության բաղադրիչ, որը բնութագրում է անձի, ընտանիքի, հասարակության, ազգի ու պետության անվտանգությունը նրանց շահերի նկատմամբ արտաքին ու ներքին (ընտանիքի, հասարակության և պետության դեպքում) հակաիրավական ոտնձգություններից
- օդանավակայանի անվտանգության ապահովում - կազմակերպական և տեխնիկական միջոցառումների համալիր, որոնք ձեռնարկվում են ուղևորներին, օդանավակայանի շինությունները, ուղևորների սպասարկման համակարգերի, ինքնաթիռները և այլն հանցավոր նկրտումներից պաշտպանելու նպատակով
- ֆիզիկական անվտանգություն
Բաղադրյալ բառեր | |
Թարգմանություններ | |
|
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։