բանալ

Վիքիբառարան-ից

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Բնիկ հնդեվրոպական * bhā-nā-, * bhā-sk-` * bhā- «փայլել, լուսավորել» արմատից. հմմտ. ավեստերեն bā «փայլել», banu «լույս, շող», հունարեն φαίνω՝ «լուսավորել, բաց անել, ցույց տալ»։

Գոյական

  1. բաց անել
  2. որևէ բանի ներսը մատչելի դարձնել, փականքը վերացնել, լուծել ◆ Զրնգացին բանալիները կողպեքների մեջ, բացեցին դուռը։ (Գարեգին Սևունց) ◆ Ասեք Զարոյին դուռը բանա։ (Ավետիք Իսահակյան)
  3. որևէ արգելք վերացնելով ազատ, մատչելի դարձնել ◆ բերանը բացել ◆ սահմանը բացել
  4. ծածկույթը, կափարիչը և այլն վերացնել, երևան բերել, պատռել, ցույց տալ ◆ Վուլվորդը խոշոր ճերմակ ատամները բանալով ծիծաղեց։ (Գարեգին Սևունց)
  5. մերկացնել, զգեստը վերացնել ◆ Կուրծքը բացել
  6. ծալքը, ծալվածքը ետ դարձնել պարզել, ◆ Թաշկինակը բացել
  7. լուծել, ջրով բաց անել ◆ Մածունը կաթով բացել
  8. անցք ստեղծել երթևեկի ջրի հոսանքի և այլնի համար, ◆ Առու բացել
  9. սփռել, փռել, գցել սփռոցը, տարածել ◆ Բանալ թևերս, պարզել այն, ազատ Տեղ-տալ ստրկին-տերին հավասար։ Շկ
  10. ետ քաշել, ծածկույթը արձրացնել վերցնել, քաշել ◆ Վարագույրը բացել
  11. դեպի աջ և ձախ պարզել, տարածել (թևերը, բազուկները և այլն), գիրկը ◆ Թևերը բացել
  12. պարզել, առագաստները ◆ Դրոսշները բացել
  13. փակվածքը, փակված վիճակը վերացնել, իրար հպվող մասերը միմյանցից հեռացնել ◆ կողպեքը, մեքենան բանալ
  14. հիմնել, հիմնադրել, դպրոց ◆ ղանութ բացել
  15. առաջացնել, գոյացնել, ակոս ◆ Անցք բացել
  16. սկսել, սկսվելը հայտարարել ◆ Նախագահը նիստը բանալով, պաշտոնապես հայտարարեց… (Գարեգին Սևունց)
  17. հասարակությունը մատչելի դարձնել ◆ Ցուցահանդեսը բացել
  18. գործունեության, գոյության մեջ մտցնել, սկիզբ դնել ◆ Գյուղատնտեսի գյուղատնտեսական ուսումնարան բացելու գաղափարի դեմ ծառացան Լազարովներից մեծից մինչև փոքրը։ (Անահիտ Սահինյան)
  19. հոսանքը գործադրել, գազը ◆ Ջուրը բացել
  20. հայտնի դարձնել, երևան բերել, բացահայտել, հրապարակել ◆ Ընդունված չէ որևէ գրողի կեղծանունը բանալ։ (Վահան Տերյան)
  21. արձակել, բաց անել, մասերն իրարից հեռացնել ◆ Ծառը բողբոջները բացել է։ ◆ Սեդան ուղղակի փողոց նետվեց։ Բացեց աշնանային վերարկուի կոճակները։ Անահիտ Սեկոյան
  22. ազատ ասպարեզ տալ, լայն հնարավորություններ ստեղծել բոլորի համար ◆ Գիտության դռներ բացել
  23. հանդիսավոր կերպով մի բանի գործարկումը, գործողության մեջ դնել, շահագործումը հայտարարել ◆ Այսօր բացում ենք Զանգվի կամուրջը
  24. պատռել ճեղվածքը, բացվածք ստեղծել, ճեղքել ◆ Գարնանային հորդությունների ժամանակ գետը, յուր հեղհեղուկ ափերը ողողելով, բացել էր բավական լայն և խոր ընկած հեղեղատ։ (Րաֆֆի) ◆ Եվ ահա արաբացի զինվորները հարյուրավոր բահերով դիմեցին դեպի Արտաշատու ջրանցքը, որպեսզի նրա թումբերը բանալով ջուրը դարձնեն դեպի Դվին։ (Մուրացան)
  25. զարկ տալ, զարգացնել, տաղանդը ◆ Ձիրքերը բացել
  26. կազմակերպել, արքել, ◆ Հանդես բացել
  27. կազմում է բազմաթիվ հարադրություններ, ինչպես, անկողին բացել, ախորժակ բացել, սիրտը բացել և այլն
  28. շրջել, թերթել ◆ Երբ ուզում էր բացել հաջորդ էջը, ծոցատետրի վրա ստվեր ընկավ։ (Բոգդան Վերդյան)
  29. բողբոջները, կոկոնները ծաղկի, տերևների վերածել ◆ Կտավհատը կապույտ ծաղիկներ էր բացել, ծիրանն արդեն դեղնել էր։ (Ակսել Բակունց)
  30. պտուտակը թուլացնել ◆ ծորակը բանալ
  31. փաթաթված, հագուցված, ծրարված և այլն վիճակը վերացնել
  32. անհայտ, գաղտնի բան հայտնի դարձնել ◆ գաղտնիքը բանալ
  33. կապված վիճակը վերացնել, արձակել
  34. մի շարք գոյականների հետ կազմում է հարադիր բարդություն ◆ ախորժակ բանալ ◆ անկողին բանալ

Հոմանիշներ[խմբագրել]

  1. տե´ս բացել

Արտահայտություններ[խմբագրել]

  1. գիրքը բանալ
  2. դպրոց բանալ
  3. դուռը բանալ
  4. նիստը բանալ
  5. լուսամուտը բանալ
  6. արկղը բանալ
  7. պայուսակը բանալ
  8. նամակը բանալ
  9. կամուրջը բանալ
  10. շիշը բանալ
  11. ճամպրուկը բանալ
  12. կապը բանալ

Ածական

  1. (հզվդ․) անհամ, տափակ, ծամծմված, գռեհիկ ◆ Մեր երիտասարդները տալիս էին իրանց գնահատականները երբեմն սրամիտ, հաճախ էլ բանալ համեմատություններով։ (Շիրվանզադե)

Աղբյուրներ[խմբագրել]

Ստացված է «https://hy.wiktionary.org/w/index.php?title=բանալ&oldid=1772119» էջից