բուկ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [buk]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ բուկ 

Ստուգաբանություն

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ * bhug-՝ * bheug- «ծռել» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն bhúja «թև, կնճիթ», գոթերեն biugan «ծռել, թեքել» (իմաստային անցման համար՝ հմմտ. լատիներեն collum, գոթերեն hals «պարանոց»՝ հնդեվրոպական * kuel- «շուռ տալ, պտտել» արմատից, այլև՝ ռուսերեն шея «պարանոց», սերբախորվաթերեն owujati «շուռ տալ» բայի կողքին)։

Գոյական

1. Սասուն՝ (կզմխս․) բերանի խոռոչն ըմպանի հետ միացնող անցքը, կոկորդ
2. (ժղ․) կերակրափողի վերին մաս, որկոր
3. (փխբ․) վիզ, պարանոց ◆ Կառավարիչը բերել ա մի հասարակ աղլուխ, որ կապի բուկը։ (Պերճ Պռոշյան)
4. (փխբ․) առարկայի (անոթի) խողովակաձև երկար մասը ◆ Ծերունին ոլորում էր մեշոքի բուկը։
5. նորածիլ բույսի, գետնից մինչև տերևները ձգվող մասը
6. Հաճն՝ լուլակ, շիբեթ
7. Խոտուրջուր՝ կզակի տակ աճած ավելորդ միս, խպիպ
8. Խոտուրջուր՝ միջուկը փտած, փուչ ◆ բուկ ծառ (Մ․Հաճյան)

Հոմանիշներ

1. (գվռ․) (կզմխս․) խրթլակ, դնչաման, դնչավոր
2. որկոր
3. տե՛ս կոկորդ
4. տե՛ս վիզ, պարանոց
5. բկամաս

Արտահայտություններ

1. (գյուղտնտ․) բուկը բռնել, լցնել - բույսի բուկը հողով ծածկել, որպեսզի լավ արմատակալի
2. բուկը պահել - ուտել-խմելու մեջ զգույշ, չափավոր լինել
3. (գյուղտնտ․) բուկը տալ - նույնն է՝ բուկը բռնել
4. բկին դեմ առնել, կանգնել, մնալ -
   1. կուլ չգնալ, չկարողանալ կուլ տալ, ուտել
   2. (փխբ․) չվայելել ◆ Հարամ թիքեն չեն մարսի, բկներին կկանգնի։
5. բկին չոքել, նստել -
   1. շատ ստիպել, հարկադրել ◆ Բկիս նստեց, թե՝ մի քանի մանեթ տուր։ Սահակ Ամատունի ◆ Քա, մեղք չէ՞,- կարեկցելով ասաց մեկն իր մոտինին,- ի՞նչ է բկին չոքե։ (Հակոբ Մանանդյան)
   2. նեղություն տալ, նեղել ◆ Տասը հոգի բկիս չոքած ուտում են աշխատանքս։
6. բկիցը ընկնել, բկից ընկնել - ախորժակից ընկնել, վատ ուտել
7. բկից բռնել - ստիպել, հարկադրել ◆ Քանի ամիս բկիցս բռնել էիր, թե ինչ է՝ էն շանը պտի առնես։ (Քրիստափոր Թափալցյան)
8. բկի-բկի անել - բերանում եղածը շտապ կուլ տալ
9. բկիցը կտրել, բկից կտրել - իր ուտելիքներից կտրել, խնայողությամբ ուտել (ուրշին բաժին հանելու նպատակով) ◆ Սեթոն իր բկիցը կտրում, հարևաններին ա ուտացնում։
10. բկումը կանգնել, մնալ - նույնն է՝ բկին դեմ առնել
11. բուկը սեղմել - տե՛ս ստիպել
12. բուկը թրջել - տե՛ս խմել
13. Խարբերդ՝ բուկ հրել - տե՛ս յուրացնել, ուրիշի ունեցվածքը յուրացնել
14. բուկը լցնել -
    1. բույսի բնի շուրջը հող տալ, որ լավ աճի, լավ արմատակալի ◆ Քաղհանելուց պետք է բամբակի թփերի չորս բոլորը լցնել հողով՝ բուկը լցնել։ Սահակ Ամատունի
    2. տե՛ս բուկլիցել
    3. ուտել
    4. կաշառել ◆ Որ տանուտերի բուկը լցնես, գործդ լավ կերթա։ Սահակ Ամատունի
    5. շատ կերցնել ◆ Մի գլուխ տղի բուկը լցնում ա։
15. բկումդ մնա, բկիդ կպչի - չվայելես
16. բկումը մնալ - տե՛ս բկին դեմ առնել
17. բուկը չորանալ -
    1. Պոլիս՝ շատ խոսելուց կոկորդը չորանալ
    2. խմելու մեծ պահանջ զգալ
18. բուկը պահել -
    1. ուտել-խմելու մեջ չափավոր լինել ◆ Բուկը չկրցավ պահել՝ պահքը կերավ։ (Հրաչյա Աճառյան)
    2. ուտել, ուտելիք հայթայթել ◆ Արտոն սրա-նրա տանը բուկը պահում ա։ (Ձեռագիր)
19. բուկը տալ - տե՛ս բուկը լցնել ◆ Կտրոնները տնկելիս բուկ են տալիս։

Գոյական

1. տե՛ս շեփոր

Հոմանիշներ

1. տե՛ս շեփոր

Արտահայտություններ

Բաղադրյալ բառեր

Թարգմանություններ

Թարգմանություն

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։