գայլ

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

«գայլ» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով
Սովորական գայլ

վանկեր՝ գայլ 

գայլ1[խմբագրել]

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Բնիկ հնդեվրոպական՝ * ulkuio- «գայլ» հիմքից. հմմտ. հին հնդկերեն vrka, հունարեն λύκος, լատիներեն lupus, գոթերեն wulfo, հին սլավոներեն vlькъ:

Գոյական

Գայլ
  1. շների ընտանիքին պատկանող գիշատիչ գազան ◆ Սրընթաց պախրա՞, թե՞ գայլ գիշատիչ Շեշտակի անցավ փարախի մոտով։ Հովհաննես Թումանյան
  2. (փխբ․) գազանաբարո՝ անկուշտ՝ հափշտակող մարդ ◆ Բայդ դո՛ւ, անսի՛րտ գայլ գիշատող, խցած են քո ականջները, - Դու չես լսում սիրտ պատառող աղիողորմ այս ձայներ։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
  3. գործերի մեջ շատ փորձառու, մեծ փորձ ունեցող անձ ◆ Գերմանական հետախուզության գայլը լխկել էր դարմանով լցված մեշոկի նման։ Սերո Խանզադյան

Ածական

  1. (փխբ․) քաջ, քաջասիրտ, անվախ ◆ Այսպես անպարտելի կռվում էր, մի նոր Գայլ Վահանի նման, այս «Լոռու ձորերի աստվածը» յուր առյուծ ընկերներով։ Հովհաննես Թումանյան
Հոմանիշներ[խմբագրել]
  1. գայլազգի, (ժղ․), (ծծկբ․)՝ ծաղկակոխ, լեռան ծաղկակոխ
  2. տե՛ս դաժան
  3. տե՛ս անվախ
Արտահայտություններ[խմբագրել]
  1. գայլ դառնալ՝ կտրել
    1. կատաղել, զայրագնել
  2. անտանելի՝ սարսափելի դառնալ
    1. անկուշտ, անհագուրդ դառնալ
  3. գայլի ախորժակ – անհագուրդ ախորժակ, չափազանց շատ ուտելու փափագ՝ ցանկություն ◆ Երվանդը տեղից չի շարժվում և ամենայն հանգստությամբ շարունակում է իրեն միշտ անդավաճան գայլի ախորժակով վայելել սեղանը։ (Ավետիք Իսահակյան)
  4. գայլի աչք – երկյուղալի, ահ ներշնչող բան ◆ Վազ առակի պես՝ գայլի աչքերն էին աղվեսին վարպետ շինել։ (Պերճ Պռոշյան)
  5. գայլի աչք ցույց տալ – երկյուղ ներշնչել
  6. գայլի ավետարան՝ շարական – անօգուտ խրատ
  7. գայլի գլխին ավետարան կարդալ, գայլի ավետարան կարդալ – անուղղելի կամ իրասածի մարդուն խրատներ տալ, ապարդյուն կերպով մեկին մի բանում համոզելու ձգտել ◆ Մի շաբաթ էր գայլի ավետարան էր կարդում, որ էն ձմեռն իր տաք սենյակից, իր հյուրասեր հարկի տակից չհեռանամ, գլուխս վտանգի տակ չդնեմ։ (Պերճ Պռոշյան)
  8. գայլի բերանն ընկած գառ – անճարակ, խեղճացած, անօգնական դարձած մարդ ◆ Մեռավ Մհերն, ու Սասունը մնաց անտեր-անպաշտպան, Գայլի բերան ընկած գառ ենք, չունենք տեր ու տիրական։ (Մկրտիչ Խերանյան)
  9. գայլի բերան ընկնել – մեծ փորձանքի հանդիպել
  10. գայլի հարսանիք (բրբ․) – գելցկնուկ, գելցռթել, գիլու հարսանիք, արևմաղ, արևացող, կոթաշաղ, անձրև (բարակ)
  11. գայլի սիրտ ուտել – անվախ՝ աներկյուղ լինել՝ դառնալ ◆ Գայլի սիրտ պիտի կերած լինես, որ արևով մտնես էն ձորը։ (Ակսել Բակունց)
  12. գայլի թիս (բսբ․) – գայլի փստուկ, գայլասունկ, գայլափուք, գիլիփստուկ, փքասունկ, սատանիսունկ
  13. գայլի տոն – գայլիք
  14. գայլու ականջ (բսբ․) – կնքաբույս, կույսարմատ, սև լոշտակ
  15. գայլի ճրագու քսել – գայթակղել
  16. գայլի խոտ ուտել – կատաղել
  17. հին գայլ
    1. շատ փորձված, խորամանկ մարդ ◆ Անդոկ իշխանը Շապուհին ուրիշ կերպ չէր կոչում, բայց եթե «հին գայլ»: Ստեփան Զորյան
    2. փորձված հափշտակիչ, կեղեքիչ մարդ
  18. գայլը ամպ օր կուզի, գողը մութ գիշեր (առած) – ասվում է այն մարդկանց մասին, որոնք սպասում են հարմար ժամի՝ իրենց շահադիտական նպատակները իրագործելու համար
  19. գառան մորթի հագած գայլ – բարեպաշտ ձևացող խարդախ՝ չարամիտ մարդ ◆ Կոմունիստական կառավարությունն է, որը կռիվ է հայտարարել բոլոր կեղեքիչներին, բոլոր հողատեր և փողատեր աղաներին, ժողովրդի բոլոր կեղծ ու սուտ բարեկամներին, բոլոր գառան մորթի հագած գայլերին: (Վահան Տերյան)
  20. գայլ ու գառ միասին արածել – խաղաղ, համերաշխ, հաշտ լինել ◆ Այնքան միաբան, այնքան սիրով էին, որ՝ նչպես կասեն՝ գառն ու գայլը միասին էին արածում: (Ղազարոս Աղայան)
  21. գայլի հոտառություն – սուր հոտառություն
  22. գայլի վիզ – գայլի վզի նման անդյուրաթեք՝ անշարժ վիզ ◆ Զեհթաբին աչքի մեկը փակելով նախ նայեց Վսուղիին, ապա գայլի անդյուրաթեք, կարճ վիզը հազիվ շարժելով՝ առաստաղից կախած էլեկտրական լամպին։ (Գարեգին Սևունց)
  23. գայլի հետ ուտել, տիրոջ հետ շիվան անել – վնաս հասցնել, հետո էլ ցավակցել ◆ Ո՜ւ, օձը բնից կհանի։ Սրան են ասել՝ գայլի հետ կուտի, տիրոջ հետ շիվան կանի: (Գարեգին Սևունց)
  24. երկոտանի գայլ – հափշտակիչ մարդ

Թարգմանություններ[խմբագրել]

գայլ2[խմբագրել]

Գոյական

  1. (հին) գազանների բերանը կապող հատուկ հարմարանք (երկաթից, պարանից, փայտից և այլն)
Հոմանիշներ[խմբագրել]
  1. բերանակապ, գելոց, գելարան, բագ, բերանոց, երախճան, ցռկակապ (շան), կոճեք (երիվարի)

գայլ3[խմբագրել]

Գոյական

  1. գայլախոտ, գայլխոտ

Աղբյուրներ[խմբագրել]