լիզել

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [liˈzɛl]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ լիզել

վանկեր՝ լի•զել 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *leig՛h- «լիզել» արմատից. հմմտ. հին հնդկերեն lihati «լիզում է», հունարեն λειχω, լատիներեն lingō, հին սլավոներեն lizati «լիզել»

Բայ

1. լեզուն մի բանի քսել մաքրելու՝ սրբելու համար, լեզվով մաքրել ◆ Կովը շուտ-շուտ գոմի դռանն էր նայում, հորթուկին լիզում։ (Ակսել Բակունց) ◆ Իմ աստվածները հարալեզ լիզում են արդ նրան։ (Նաիրի Զարյան)
2. լեզուն քսելով ուտել մի բան, լպստել ◆ Վիթխարի եզ մի… հանկարծ գա՝ լիզի մի ողջ հարդի դեզ։ Եղիշե Չարենց
3. թեթևակի քսվել, շոշափել
4. (փխբ․) լավ մաքրել, մաքրելով փայլեցնել ◆ Արջը թաթը կոխում է կավով ծեփաց քթոցի մեջ, լիզում մեղրը, գայլը լիզում է գառան տաք արյունը։ (Ակսել Բակունց)
5. (խսկց․) հաճախակի՝ շատ համբուրել, պաչպչել, պաչպչորել ◆ Շաչող դաժան մրրիկ մի ահեղ լիզեց լեզվով իր տոչոր… երկիր քո հին։ Եղիշե Չարենց ◆ Գարնանից ի վեր չէր եկել ոչ մի անձրև, որպեսզի լիզեր կավը կավը դրանց վրայից։ (Մկրտիչ Արմեն)
6. (փխբ․) շողոքորթել, ստորաքարշել ◆ Իսկ քարերը մթիս ընդերքում ոչ անձրև են տեսել, ոչ մշուշն է լիզել նրանց։ (Ակսել Բակունց) ◆ Ցուրտ խոնավ քամին լիզում էր նրա դեմքը։ Եղիշե Չարենց
7. (փխբ․) սրբել-տանել, մաքրելով՝ քշելով վերացնել ◆ Շաչող դաժան մրրիկ մի ահեղ լիզեց լեզվով իր տոչոր… երկիրը քո հին: Եղիշե Չարենց
8. (փխբ․) ուտելի՝ ամանը ամբողջովին մաքրել կպած ոչինչ չթողնելով, ուտելով մաքրել
9. (խսկց․) շատ տիրել ◆ Միմիանց լիզում են։
10. (փխբ․) քծնել, ստորաքարշություն անել ◆ Նա քծնումէ, լիզում, ուզում է, որ ես ել քծնեմ, լիզում։ Դերենիկ Դեմիրճյան

Հոմանիշներ

1. լպստել, մաքրել, լափել
2. համբուրել, պաչպչել

Արտահայտություններ

1. թեփշի լիզել, թքածը լիզել, ոտքերը՝ գարշապարը լիզել-տես կապակցությունների առաջին բառերի տակ
2. մեկի ոտքը՝ փեշերը լիզել
   1. քծնել, շողոքորթել, մեկի առաջ սողալ ◆ ինչո՞ւ փայփայել չքավոր մարդուն, ո՛չ, շողոքորթի մեղրածոր լեզուն անմիտ պերճության ոտքը թող լիզել։ Թարգմ
   2. թախանձագին խնդրել՝ աղաչել

Բաղադրյալ բառեր

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։