կատակ
Արտաքին տեսք
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [kɑˈtɑk]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ կատակ
վանկեր՝ կա•տակ
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Կասկածելի է բխեցումը հնդեվրոպական *guet- «խոսել, ասել» արմատի *gued- (հմմտ. հին հնդկերեն gadati «ասում է») տարբերակից։ Եթե կապված է Ներսեսովիչի նշած կալաք «կատակ» բառի հետ, ապա հավանական է բառի իրանական ծագումը. t/l հարաբերության համար հմմտ. միջին պարսկերեն kalak (հայերեն քաղաք) < *kataka- «բերդ, ամրոց», թուրքերեն qdg, պարսկերեն kada «տուն, բնակարան»։
Գոյական
- առանց լուրջ դիտավորության ասված խոսք ծիծաղելի կամ՝ սրամիտ արարք, հանաք
- ծաղր
- խաղ, ծաղր, այպանք, կատականք` հայ միջնադարյան թատրոնի գլխավոր ժանրերից մեկը
- ծաղրածու, հացկատակ, խեղդկատակ, կատակագուսան, կատակերգակ` այդ ժանրին պատկանող կատարող-դերասան
- թատերագրական ժանր, որ համապատասխանումե է վոդևիլին (Սունդուկյանը «կատակ» բառով է բնորոշել իր «Գիշերվան սաբրը խեր է», «Եվալյան կամ նոր Դիոգենես» պիեսների ժանրը)
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- հանաք, զավերճ, զվարճություն, խաղք, այպ (արևմտհ․), այպանք, զավեշտանք (հզվդ․), կատականք, կատակություն, խնդալիք, տնազ (գվռ․), կալաք, կանկալ
- տե՛ս կատակաբանություն
- ծաղրանք, խաղք, խայտառակ, հեգնանք, հեգնություն, նշավակ, ծաղրուծանակ, այպանում, այպանություն, այպանարարություն, (հզվդ․)՝ ծանակություն, ձաղանք, ձաղություն, (գվռ․)՝ թառանա, լաղ, ման
- ծաղր, հանաք, զավեշտ, խնդալիք (արևմտհ․), տնազ (ժղ․),
- երգիծանք, հումոր, ծիծաղ, քերչ (գվռ․), (մեղմ․) սարկազմ
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- կատակ անել - կատակել
- կատակը մի կողմ (թողած) - առանց կատակի, լուրջ
- առանց կատակի ասել - կատակ չանել, լուրջ ասել՝ խոսել
- կատակի դարձնել - խոսքը կատակի վերածել
- կատակի(ն) տալ
- կատակել, կատակով ասել
- կատակի փոխել, կատակի վերածել
- կատակել, կատակ անել
Թարգմանություններ
[խմբագրել]Թարգմանություն
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Լևոն Հախվերդյան, Թատերագիտական բառարան, Երևան, «Հայաստան հրատարակչություն», 1986 — 208 էջ։