նամուս

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ նա•մուս 

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Գոյական

  1. պատվի զգացում, պատվախնդրություն ◆ Ադա, դու նամուս չունե՞ս։ (Ձեռագիր) ◆ Բայց տղամարդը, որ նամուս ունի, Լավ է իմանում ինչ պատասխանի։ Հովհաննես Թումանյան
  2. պատիվ ◆ Մարդի նամուսը գդակն է, կնկանը՝ լաչակը։ ԱԺ ◆ Իմ նամուսս գլես վեր է։ (Ջավախեցի)
  3. բարոյական,վարկ, ամոթ, բարոյականություն ◆ Տար, քո տանը, խանումիդ առաջին ղարավաշ պահիր, ու էնպես արա, որ նամուսը տեղը մնա։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Իրանց չափով չեն ժաժ գալի, վուրվերչը խարաբ չըլնի, իրեանց նամուսը պահին։ (Րաֆֆի)

Հոմանիշներ[խմբագրել]

  1. տե՛ս պատիվ
  2. բարոյականություն

Արտահայտություններ[խմբագրել]

  1. նամուս անել
    1. մի նպատակի հասնելը պատվի խնդիր համարել ◆ -Գնա ղոչաղ մնացի, միվախեցի, իմու գեորա նամուս արա, չը սըպանվես։ Ահ
  2. պատվով մնալ
  3. նամուսը գետինը կոխել, Անպատիվ անել, խայտառակել ◆ Բա սուս կենա՞մ ... նամուսս գետինն եք կոխել ... բա սուս կենա՞մ ...,-գոռալով ընդհատեց ուստա Սիմոնը։ Հովհաննես Թումանյան
  4. նամուսը կտրվիլ
    1. անպատիվ լինել, խայտառակվել ◆ Նամուսներուս կտրվեցավ, սիրաթներուս գնաց ... էլ ո՞վ գոզե իմ Կեկելին։ (Գարեգին Սևունց)
    2. ամոթ չունենալ, պատվի զգացումը կորցնել
  5. նամուսը կոտրվել, Անպատիվ լինել, խայտառակվել ◆ Տղեն շատ նեղացավ, նամուսը կորավ, ասավ. -էս ի՞նչ բան էր, որ էլավ, ուղովի բան էր, ծիծաղատեղ դառանք, թե՝ «կարացին ոչ մի լուծ եզը պհեն»։ (Հայ ժողովրդական հեքիաթներ)
  6. նամուսը ոտի տակ առնել, անպատիվ անել, խայտառակել
  7. նամուսը շանը տալ
  8. նամուսը շունը ուտել, Նամուսը՝ պատիվը կորցնել, աննամուս բան անել, պատիվըոտնատակ տալ ◆ Շավարշի նամուսը շո՞ւնն է կերե, որ էնի թուր քաշերկնկա վրեն։ Աղավնի
  9. նամուսը չվերցնել
  10. նամուսը չվերներ
  11. նամուսը վէրչի ունել, Ղարաբաղ՝ իրեն համար անպատվաբեր համարել ◆ Ա՛յ քավոր ջան, բա ո՞նց չի գրեմ, ախար իմ նամուսն էլ չի վերնըմ է, որ մեր գեղը ուրիշ տեղերից հետ ընկնի։ (Խաթաբալա) ◆ Նամուսս չի վերցնիլ, որաղջիկս օտար տղի հետ գիշերները սովբաթ անի, մարդիկ թքով կհանեն աչքս։ (Շիրվանզադե) ◆ Ես նամուսով մարթ եմ, տա իմ նամուսը վեր չի ունի։ (Հայ ժողովրդական հեքիաթներ)
  12. նամուսը պարտկել, Անպատվությունը ծածկել ◆ Հիմի ինչպես պետք է պարտկես նամուսդ, ասա։ (Հակոբ Մանանդյան)
  13. նամուսը ջուրը գցել
    1. անպատիվ անել, խայտառակել
    2. անպատիվ լինել, խայտառակվել
  14. նամուսը տափը կոխել
  15. նամուսը տափը գցել Ղարաբաղ՝
  16. նամուսը տափավը տալ, Ղարաբաղ՝ անպատիվ անել, խայտառակվել ◆ Բաս նրա նամուսը տափը կոխի՞, ցեխի մեջ շպրտի՞, ոտնակոխ անի՞: (Շիրվանզադե) ◆ Աստծու թշնամու սըրտվա չանիս, նամուսըս տափը չի քըցիս, ամմեն։ (Հայ ժողովրդական հեքիաթներ) ◆ Կնիգյըս նամուսըս տափավը տուվավ։ ՆՂԼԺբ
  17. նամուսը տուփը մտնել, Անպատիվ լինել, խայտառակվել ◆ Տղամա՛րդ ես, խե՛լքի եկ Ռուստամ, ուշքդ հավքիր, նամուսդ տափը չի մտել։ (Շիրվանզադե)
  18. նամուսը տափավը տալ, տե՛ս նամուսը տափը կոխել
  19. նամուսը ցեխը կոխել, նույն է նամուսը տափը կոխել
  20. նամուսի գերի, Իր պատիվը արատավորող ոչ մի արարք չհանդուրժող, իր պատիվը ամեն ինչից բարձր դասող ◆ Խնայիր հորդ, նա նամուսի գերի մարդ է, մինչև այսօր ապրել է պատվով։ (Անահիտ Սահինյան)
  21. նամուսի ընկնել, Մի բանանպայման անելը պատվի հարց դարձնել ◆ Նամուսի ընկանք, զոռ արինք, գերանը շուռ եկավ ու թեք լանջերով գնաց։ (Վախթանգ Անանյան)
  22. նամուսի խեղդված, նույնն է նամուսի գերի ◆ -Լավ, ասենք թե քո խաչդ է, որ պիտի քաշես ․․․ Քաշիր, եթե էդքան նամուսի խեղդված կնիկ ես։ Աղավնի
  23. նամուսին դիպնել (մեկի), անպատիվ անել, պատվին դիպչել, պատիվը արատավորող արարք թույլ տալ ◆ Չէ" որ ըծի գլոխ Դավիթ իմ նամուսին դպավ։ Սասնա ծռեր
  24. նամուսից խեղդված, ամոթու, ամաչելուց ◆ Խեղճերը ․․․ նամուսից խեղդված, տանում են ամեն ցավ ու տանջանք։ Հովհաննես Թումանյան
  25. Նամուսս վեր կառնի՞, ես կհանդուրժե՞մ, ինձ համար անպատվություն չի՞, իմ պատվին վայե՞լ է, ◆ Հայրապետ, դե հիմա դու ասա, էդ օրե՞նք է, բա էդ իմ նամուսը վեր կառնի՞, որ քո տղիդ խաթրու սաղ քաղաքում էդպես խայտառակվեմ։ (Շիրվանզադե)

Աղբյուրներ[խմբագրել]

Ստացված է «https://hy.wiktionary.org/w/index.php?title=նամուս&oldid=1777647» էջից