պտույտ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [ptujt]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ պտոյտ

վանկեր՝ պ(ը)•տույտ 

Ստուգաբանություն

Թերևս փոխառություն իրանական աղբյուրից։

Գոյական

1. շրջանաձև շարժում (մի բանի շուրջը), ոլորապտույտ շարժում ◆ Դու կբերես… Եվ գետերի ընթացք, և լեռների շղթա, և հողմերի պտույտ՝ բեղմնավոր ու զորեղ։ Եղիշե Չարենց ◆ Այդ տեսարանը նման էր հողմի պտույտին: (Ակսել Բակունց)
2. առանցքի շուրջ պտտվելը՝ դառնալը ◆ Եվ մեծ անիվի ծանր պտույտը և փոկերը հարյուրապատիկ արագ թափ էին հաղորդում վերջին պտուտակին։ (Ակսել Բակունց)
3. այդպիսի շարժումների յուրաքանչյուր ամբողջական շրջանը
4. ոլորապտույտ ընթացք, գալարում, ոլորան (ճանապարհի, գետի և այլնի) ◆ Ճանապարհը այժմ ոլոր-մոլոր պտույտներով բարձրանում էր դեպի սարի զառիվերը։ (Րաֆֆի) ◆ Առուն… օձանման պտույտներով բակերն էր մտնում։ (Ակսել Բակունց)
5. հոսող ջրի շրջանաձև հոսանք մի տեղում, ջրապտույտ ◆ Մի քանի պտույտների մեջ թե՛ ձին և թե՛ ձիավորը սկեցին ջրի տակ։ (Րաֆֆի)
6. զբոսանք, ման գալը, շրջելը ◆ Ինչե՞ր չէր անում դասընկերուհիների հետ, ինչ կատակներ, գժություններ, երբ մանավանդ խմբովին վերադառնում էին «պտույտից»: (Շիրվանզադե)
7. շրջագայություն
8. (փխբ․) որևէ բանի ընթացք, հորձանք ◆ Գիտցեք ապա դժբախտության պտույտն է ինձ պատել անել։ (Շոթա Ռուսթավելի)
9. տե՛ս հորձանք
10. (բրբ․) քարկտիկ խաղի մի ձևը

Հոմանիշներ

1. շրջապտույտ, շրջադարձ, պտույտք, շրջան, (հնց․) վերաշրջություն, հիռ, ջուռ, կլորման (գվռ․)
2. տե՛ս ոլորան
3. տե՛ս շրջապտույտ
4. տե՛ս զբոսանք
5. տե՛ս շրջագայություն
6. տե՛ս հորձանք

Արտահայտություններ

1. պտույտ անել
   1. պտտվել, պտույտ գործել ◆ Աշխարհս մի անիվ է, որ շարունակ պտույտ է անում: (Պերճ Պռոշյան)
   2. դառնալ, շրջվել
   3. շրջել, զբոսնել ◆ Դալար դաշտերում իմ մանկանս հետ պտույտ եմ անում: (Ավետիք Իսահակյան)
2. պտույտ գալ
   1. պտտվել, պտուտական շարժում գործել ◆ Հարված կրողն ապտակի թափից պտույտ եկավ: (Շիրվանզադե)
   2. շրջել, շրջագայել ◆ ◆ Պտույտ է գալիս չքնաղ տիրուհին։ Հովհաննես Թումանյան
   3. թափառել
   4. ման գալ, տեղից-տեղ գնալ-գալ
3. պտույտ գործել - պտույտ կատարել, պտտվել ◆ Ձին կատաղի պտույտ գործեց: (Նաիրի Զարյան) ◆ Օդանավը երկու պտույտ գործեց: (Հրաչյա Քոչար)
4. պտույտ տալ
   1. պտտել, շարժել, շրջել, դարձնել ◆ Աշխատում էր իր հորինած մեքենան իր նպատակների համեմատ պտույտ տալ: (Րաֆֆի) ◆ Պտույտ է տալիս վիճակը նորից։ Հովհաննես Թումանյան
   2. փաթաթել
   3. պտտվել, շրջել, ման գալ, շրջագայել, անցնել ◆ Պապս գյուղի ճանապարհը կորցրել և մինչև լույս բոստաններում պտույտ էր տվել: (Ակսել Բակունց)
   4. տե՛ս պտույտ գործել ◆ Նա մի անգամ պտույտ տվեց, անցավ դեպի այն կողմը, որտեղից միակ զառիվեր ուղին տանում էր դեպի մոտ գտնված տեղը։ (Րաֆֆի)

Ի արտաքին հոլովում
	Եզակի թիվ	Հոգնակի թիվ
Ուղղ.	պտույտ(ը)	պտույտներ(ը)
Սեռ.	պտույտի	պտույտների
Տր.	պտույտի(ն)	պտույտների(ն)
Հայց.	պտույտ(ը)	պտույտներ(ը)
Բաց.	պտույտից	պտույտներից
Գործ.	պտույտով	պտույտներով
Ներգ.	պտույտում	պտույտներում

Թարգմանություններ

անգլերեն՝ rotation, revolution, gyration, swirl գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ оборот (ru) ‎(oborot), круг (ru) ‎(krug), вращение (ru) ‎(vraščenije), обращение (ru) ‎(obraščenije), извилина (ru) ‎(izvilina), извив (ru) ‎(izviv), излучина (ru) ‎(izlučina), изгиб (ru) ‎(izgib), водоворот (ru) ‎(vodovorot), прогулка (ru) ‎(progulka) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։