ամեն
Հայերեն
Արտասանություն
ՄՀԱ: [amen]
Գոյական
- (երբ.` ճշմարիտ, ստույգ)- բառ, որ օկտագործվում է քրիստոնեական աղոթքների վերջում` որպես աստծո ճշմարտացիության հետ լրիվ համաձայնության արտահայտություն, աստծուն հավատարմության հավաստում։
Բնիկ հնդեվրոպական՝ * sьмо-՝ * sem- «մեկ, միասին, հետ» արմատից՝ -էն ածանով. հմմտ. հին հնդկերեն samá «մեկը», հունարեն άμο- «միասին», գոթերեն sums «մեկը»։
Դերանուն
վանկեր՝ ա•մեն
- Մեղրի՝ յուրաքանչյուր, ամբողջից ամեն մեկը առանձին-առանձին վերցրած ◆ Նա ամեն քայլափոխին տեսնում էր դիակներ ու վիրավորներ, որոնք ընկել էին նետահար կամ նիզակահար։ Ստեփան Զորյան ◆ ◆ Ամեն գարունքին արագիլն ուրախ կիջներ մեր ծառին։ (Ավետիք Իսահակյան)
- բոլորը՝ որքան որ կա, առանց բացառության, բոլոր, համայն ◆ Ողբալի դեպք, բայց այդ մասին նա հետո կմտածե, իսկ առայժմ պետք է հեգալ կրակից, լափից, ազատելու այն ամենը, ինչ որ հնարավոր է ազատել։ (Շիրվանզադե) ◆ Խըլղի աչք որ մըզի լուս տեր, ամեն զուր աչք կը պորեր թալեր։ Ահ
- հավաքական ամբողջության տեսակի և այլն անդամները որպես առանձին֊առանձին միավորներ, յուրաքանչյուր
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- բոլոր, ամենայն, ամբողջ, բովանդակ, ողջ, համայն, համորեն
- սերսուփ, սերսուբ (բրբ․)
- յուրաքանչյուր
- անձնյուր (հնց․)
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- ամեն անգամ - միշտ, շարունակ ◆ Որսը ամեն անգամ ձեռ չի ընկնում։ Հովհաննես Թումանյան
- ամեն բան, ամեն ինչ - բոլորը, բոլոր իրերը միասին վերցրած ◆ Մի խոսքով ամեն ինչ նրա մոտ նոր էր։ (Բոգդան Վերդյան)
- ամեն կողմնանի (հզվդ․) - բոլոր տեսակետներով
- ամեն կերպ - բոլոր միջոցներով՝ եղանակներով ◆ Սրտում նորից սկիզբ առավ ոխակալության այն զգացումը, որից ամեն կերպ խուսափում էր։ (Բոգդան Վերդյան)
- ամեն մի, ամեն մեկը - յուրաքանչյուր ◆ Ամեն մեկը մի տան ճրագ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Բնության մեջ, ինչպես գիտես, ամեն մի բույս ունի իր գույնը, ամեն մի ծաղիկ՝ իր բույրը, ամեն կենդանի՝ իր ձայնը։ Ստեփան Զորյան
- ամեն ոք - յուրաքանչյուր մարդ ◆ Ամեն ոք փափագում էր տեսնել նրան։ (Մուրացան)
- ամեն տեսակի, ամեն կարգի
- զանազան, բազմազան, բազմատեսակ ◆ Տեսնում եք… այդ ցեխը, տիղմը, և ամեն տեսակի ապականությունները։ (Շիրվանզադե)
- ինչ տեսակ, ինչ կարգի ասես
- ամենից առաջ - նախ և առաջ, առաջին հերթին ◆ Ամենից առաջ ուշադրություն դարձրին իմ շորերի վրա։ Հովհաննես Թումանյան
- ամեն անգամ գետը գերան չի բերի, ամեն անգամ պապը գաթա չի ուտի - միշտ հաջողություն չի լինի
- Ամասիա՝ ամեն թելե խաղացող - ճարպիկ, ամեն բանի հարմարվող և ոչ վստահելի
- Խարբերդ՝ ամեն թռչունի միս չուտվեր - ամեն մարդու հետ չի կարելի բարեկամանալ
- Պոլիս՝ ամեն իժիր - միշտ, ամեն անգամ ◆ Ամեն իժիր ադ կըսես։ Աչ
- Ամասիա՝ ամեն խոստովանանք տերտերոջը չըսվեր - կան բաներ, որ նույնիսկ վստահելի, հավատարիմ մարդուց պետք է գաղտնի պահել
- ամեն հովից երերալ - անհաստատակամ, անսկզբունք մարդ լինել
- ամեն մարդ իր էշը կը քշե - յուրաքանչյուրը համառում է և իր ասածն է պնդում
- ամեն մարդ իր ոտքը իր յորղանի չափ կը պարզի, կը մեկնի - ամեն ոք իր հնարավորության չափ պիտի գործի ◆ Ամեն մարդի խելք իր գլխին է, ամեն մարդ իր ոտը իր յորղանի չափ կը պարզի։ (Քրիստափոր Թափալցյան)
- ամեն մարդու ձեռքը իր բերանը կարթա - ամեն մարդ առաջին հերթին իր մասին է մտածում, իրենով է մտահոգված ◆ Ամեն բերան ուտել կուզի, ուրիշի կերածը քո փորը չի մտնի։ Ահ
- Խարբերդ՝ ամեն շան քար վերցնես, գետինը քար չի մնար - ամեն մի վայրախոսի, վայրահաչի ուշադրություն չպետք է դարձնել
- ամեն ոչխար իր ճիվեն կկախվի - ամեն ոք իր արածի համար պետք է պատժվի, պատասխան տա
- ամեն քարի տակից դուրս գալ - հնարագետ ու ճարպիկ լինել
- ամեն օր ջուրը գերան չի բերի, ամեն օր գետը գերան չի բերի - միշտ, ամեն ժամանակ հաջողություն չի լինի
- Եվդոկիա՝ ամենը ճակատս, աս ալ կրունկս է գրվեր - այս նոր դժբախտությանը չէի սպասում
- Եվդոկիա՝ ամենուն հոգնած տեղ խան չի շինվեր - ամեն մարդու քմահաճույքը չի կարող կատարվել
- ամենքի գլխին կակալ կոտրել - բոլորին նեղել, ճնշել, կամքը թելադրել
| Թարգմանություններ | |
Ձայնարկություն
- եղիցի, թող լինի՝ կատարվի (կրոն․)
- արդարև, ատուգապես (հնց․)
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Փոխառություն՝ հունարեն άμην (< եբրայերեն āmēn):
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլերով հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն գոյականներ
- Հայերեն դերանուններ
- Մեղրիի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Ստեփան Զորյան
- Քաղվածք/Ավետիք Իսահակյան
- Քաղվածք/Շիրվանզադե
- Հայերեն բարբառային բառեր
- Հայերեն բառեր հնացած իմաստով
- Քաղվածք/Հովհաննես Թումանյան
- Քաղվածք/Բոգդան Վերդյան
- Հայերեն հազվադեպ գործածությամբ բառեր
- Քաղվածք/Մուրացան
- Ամասիայի բարբառային բառեր
- Խարբերդի բարբառային բառեր
- Պոլսի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Քրիստափոր Թափալցյան
- Եվդոկիայի բարբառային բառեր
- Հայերեն ձայնարկություններ
- Հայերեն բառեր կրոնական իմաստով
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից