ամեն

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

Դասական ուղղագրութիւն[խմբագրել]

Արտասանություն

ՄՀԱ: [amen]

Գոյական

«Ամեն» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով
  1. (երբ.` ճշմարիտ, ստույգ)- բառ, որ օկտագործվում է քրիստոնեական աղոթքների վերջում` որպես աստվածի ճշմարտացիության հետ լրիվ համաձայնության արտահայտություն, աստծուն հավատարմության հավաստում։

Բնիկ հնդեվրոպական՝ * sьмо-՝ * sem- «մեկ, միասին, հետ» արմատից՝ -էն ածանով. հմմտ. հին հնդկերեն samá «մեկը», հունարեն άμο- «միասին», գոթերեն sums «մեկը»։


Դերանուն

վանկեր՝ ա•մեն 

  1. Մեղրի՝ յուրաքանչյուր, ամբողջից ամեն մեկը առանձին-առանձին վերցրած ◆ Նա ամեն քայլափոխին տեսնում էր դիակներ ու վիրավորներ, որոնք ընկել էին նետահար կամ նիզակահար։ Ստեփան Զորյան ◆ ◆ Ամեն գարունքին արագիլն ուրախ կիջներ մեր ծառին։ (Ավետիք Իսահակյան)
  2. բոլորը՝ որքան որ կա, առանց բացառության, բոլոր, համայն ◆ Ողբալի դեպք, բայց այդ մասին նա հետո կմտածե, իսկ առայժմ պետք է հեգալ կրակից, լափից, ազատելու այն ամենը, ինչ որ հնարավոր է ազատել։ (Շիրվանզադե) ◆ Խըլղի աչք որ մըզի լուս տեր, ամեն զուր աչք կը պորեր թալեր։ Ահ
  3. հավաքական ամբողջության տեսակի և այլն անդամները որպես առանձին֊առանձին միավորներ, յուրաքանչյուր
Հոմանիշներ[խմբագրել]
  1. բոլոր, ամենայն, ամբողջ, բովանդակ, ողջ, համայն, համորեն
  2. սերսուփ, սերսուբ (բրբ․)
  3. յուրաքանչյուր
  4. անձնյուր (հնց․)
Արտահայտություններ[խմբագրել]
  1. ամեն անգամ - միշտ, շարունակ ◆ Որսը ամեն անգամ ձեռ չի ընկնում։ Հովհաննես Թումանյան
  2. ամեն բան, ամեն ինչ - բոլորը, բոլոր իրերը միասին վերցրած ◆ Մի խոսքով ամեն ինչ նրա մոտ նոր էր։ (Բոգդան Վերդյան)
  3. ամեն կողմնանի (հզվդ․) - բոլոր տեսակետներով
  4. ամեն կերպ - բոլոր միջոցներով՝ եղանակներով ◆ Սրտում նորից սկիզբ առավ ոխակալության այն զգացումը, որից ամեն կերպ խուսափում էր։ (Բոգդան Վերդյան)
  5. ամեն մի, ամեն մեկը - յուրաքանչյուր ◆ Ամեն մեկը մի տան ճրագ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Բնության մեջ, ինչպես գիտես, ամեն մի բույս ունի իր գույնը, ամեն մի ծաղիկ՝ իր բույրը, ամեն կենդանի՝ իր ձայնը։ Ստեփան Զորյան
  6. ամեն ոք - յուրաքանչյուր մարդ ◆ Ամեն ոք փափագում էր տեսնել նրան։ (Մուրացան)
  7. ամեն տեսակի, ամեն կարգի
    1. զանազան, բազմազան, բազմատեսակ ◆ Տեսնում եք… այդ ցեխը, տիղմը, և ամեն տեսակի ապականությունները։ (Շիրվանզադե)
    2. ինչ տեսակ, ինչ կարգի ասես
  8. ամենից առաջ - նախ և առաջ, առաջին հերթին ◆ Ամենից առաջ ուշադրություն դարձրին իմ շորերի վրա։ Հովհաննես Թումանյան
  9. ամեն անգամ գետը գերան չի բերի, ամեն անգամ պապը գաթա չի ուտի - միշտ հաջողություն չի լինի
  10. Ամասիա՝ ամեն թելե խաղացող - ճարպիկ, ամեն բանի հարմարվող և ոչ վստահելի
  11. Խարբերդ՝ ամեն թռչունի միս չուտվեր - ամեն մարդու հետ չի կարելի բարեկամանալ
  12. Պոլիս՝ ամեն իժիր - միշտ, ամեն անգամ ◆ Ամեն իժիր ադ կըսես։ Աչ
  13. Ամասիա՝ ամեն խոստովանանք տերտերոջը չըսվեր - կան բաներ, որ նույնիսկ վստահելի, հավատարիմ մարդուց պետք է գաղտնի պահել
  14. ամեն հովից երերալ - անհաստատակամ, անսկզբունք մարդ լինել
  15. ամեն մարդ իր էշը կը քշե - յուրաքանչյուրը համառում է և իր ասածն է պնդում
  16. ամեն մարդ իր ոտքը իր յորղանի չափ կը պարզի, կը մեկնի - ամեն ոք իր հնարավորության չափ պիտի գործի ◆ Ամեն մարդի խելք իր գլխին է, ամեն մարդ իր ոտը իր յորղանի չափ կը պարզի։ (Քրիստափոր Թափալցյան)
  17. ամեն մարդու ձեռքը իր բերանը կարթա - ամեն մարդ առաջին հերթին իր մասին է մտածում, իրենով է մտահոգված ◆ Ամեն բերան ուտել կուզի, ուրիշի կերածը քո փորը չի մտնի։ Ահ
  18. Խարբերդ՝ ամեն շան քար վերցնես, գետինը քար չի մնար - ամեն մի վայրախոսի, վայրահաչի ուշադրություն չպետք է դարձնել
  19. ամեն ոչխար իր ճիվեն կկախվի - ամեն ոք իր արածի համար պետք է պատժվի, պատասխան տա
  20. ամեն քարի տակից դուրս գալ - հնարագետ ու ճարպիկ լինել
  21. ամեն օր ջուրը գերան չի բերի, ամեն օր գետը գերան չի բերի - միշտ, ամեն ժամանակ հաջողություն չի լինի
  22. Եվդոկիա՝ ամենը ճակատս, աս ալ կրունկս է գրվեր - այս նոր դժբախտությանը չէի սպասում
  23. Եվդոկիա՝ ամենուն հոգնած տեղ խան չի շինվեր - ամեն մարդու քմահաճույքը չի կարող կատարվել
  24. ամենքի գլխին կակալ կոտրել - բոլորին նեղել, ճնշել, կամքը թելադրել

Ձայնարկություն

  1. եղիցի, թող լինի՝ կատարվի (կրոն․)
  2. արդարև, ատուգապես (հնց․)

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Փոխառություն՝ հունարեն άμην (< եբրայերեն āmēn):

Աղբյուրներ[խմբագրել]