թել

Հայերեն

«թել» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

• ՄՀԱ՝ [tʰɛl]

գունավոր թելեր

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ թել 

Ստուգաբանություն

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *tek-lo-՝ *tek- «գործել, հյուսել» արմատից. հմմտ. օսերեն an-dax «թել», հին վերին գերմաներեն that «պատրույգ, քուղ, թել»։ Ըստ Աճառյանի՝ հայերենից են փոխառված պարսկերեն tēla «լար, առասան» և թուրքերեն tel «թել, լար, առասան» բառերը։

Գոյական

1. երկար ու բարակ, մազանման նյութ օրգանական մարմնի մեջ
2. բարակ, նուրբ, բազանման մյութ, որը արտադրում են որոշ միջատներ իրենց գեղձերից
3. երկար, բարակ, փափուկ նյութ, որը ստացվում է բրդի, բամբակի, մետաքսի, կանեփի և այն մազերը մի քանի տակ մանելով կամ ոլորելով, դերձան
4. որոշ մետաղներից պատրաստվող թելանման նյութ, լար
5. առասան, բարակ պարան, որով շարժման մեջ են դնում մի առարկա
6. երաժշտական գործիքի լար
7. բույսերի բարակ, թելանման ցողուն կամ հավելված, որով նրանք փաթաթվում են իբրև հենարան ծառայող բանի (ծառի, հենակի և այլնի)
8. որոշ բյուսերի կեղևից ստացվող մազանման նյութ
9. կանաչ լոբու երկար փոճոկները միացնող թելանման շերտ
10. հաղորդալար (հեռախոսի, էլեկտրական և այլն) (փխբ․)
11. մազ, հեր (փխբ․)
12. թելանման բարակ ու երկար իր, երևույթ ◆ Ստվերի թելը ձգվում է մինչև պատ: ◆ անձրևի թելեր (փխբ․)
13. կապակցություն, շարնակակություն, կապ ◆ խոսքի, մտքի թել (փխբ․)
14. որևէ բանի թույլ դրսևորում, արտահայտություն, գոյություն ◆ հույսի թել (փխբ․)
15. նույնն է՝ ջիլ (կզմխս․)
16. կապ, կապացվող, միավորվող, կապող հանգամանք ◆ Հազար թելերով քաշում են ներկան ինձ հորձանուտը իր լուռ պայքարի : Եղիշե Չարենց

(փխբ․)

Հոմանիշներ

1. (նորբ․) դերձան, կաժ, թեռ, թեռցու, քուղ, լարան (տոպրակ կարելու կանեփի), մանաթել (մանելու), ձար (մազե), պժոժ, պզուզ (թեշիկի վրա փաթաթված) (երկար, բարակ, փափուկ նյութ, որը ստացվում է բրդի, բամբակի, մետաքսի և այլն մազերը մի քանի տակ մանելով կամ ոլորելով, դերձան) (ժղ․) (գվռ․)
2. ասղանի (ասեղին անկացվող)
3. մազմզուք (օրգանական մարմնի մեջ երկար, բարակ մազանման նյութ)
4. բթանել (բարակ, բազանման մյութ, որը արտադրում են որոշ միջատներ իրենց գեղձերից)

Արտահայտություններ

1. թել տալ - թելի նման երկարել, բարակ ու երկար ձգվել
2. թել քաշել
   1. շերամի բոժոժը ջրի մեջ գցելով, թելը վիլակի վրա փաթաթել
   2. հեռագիր տալ (հնց․) (ժղ․)
   3. տե՛ս թել տալ
3. թելը կտրվել - ճարը կտրվել, անճարանալ
4. թելին տալ - մոռացված մի բան որևէ միջոցով մտաբերել տալ, հիշեցնել, թելադրել, հուշել
5. մի թելին չդիպչել - բոլորովին ձեռք չտալ մեկին, մի բանի, ոչ մի վնաս չտալ
6. թելով ոսկի - թելի վրա շարած ոսկիներից կանացի ջարդ
7. թելից պանիր - տե՛ս թել-պանիր
8. թել բանալ - խմորից բարակ շերտեր պատրաստել, խմորը բարակ շերտերով բացել
9. թել բանջար - նույնն է թելուկ ◆ Կանանչներից ու խոտերից նշանավոր են՝ աղըշպանգ ․․․ թել բանջար։ Ահ
10. թել գաթա - գաթայի մի տեսակ ◆ Թել գաթան հեպկես իլինք Ձան կուտամ ձեզի հասնիք։ Փրքշ
11. թել զարկել՝ զարնել - հեռագիր տալ ◆ Բիթունին էլ ջոկ-ջոկ թել զարնիմ, թեպեշովշնոխկլիմ։ (Խաթաբալա)
12. թել էրել - Վան, Պուրտ՝ որևէ արհեստ լավ սովորելով վարպետ դառնալ
13. թել թայ ընել - կարգի բերել, ամեն բան իր տեղը դնել
14. թել թել անել - ծվեն-ծվեն անել, Հյուսվածքը քանդել թելերի վերածել
15. թել թել ընել - ծվեն-ծվեն դառնալ ◆ Հյուսվածքը մաշվելուց քրքրվել և թելերը երևալ։ Նանիտ աճկերը դուս գա, էրեխա, էլ շոր չի մնացի հաքտ, կապետ թամամ թել թել էլի։ ՍԲ
16. թել հալվա - Սեբաստիա՝ շաքարով կամ դոշաբով և ալյուրով պատրաստված հալվա
17. թել մանել - տևական հյուծող հիվանդությամբ տառապել, բարակ մանել
18. թել չնետող՝ թել չտվող լոբի - լոբու այն տեսակը, որ ծիլ չունի
19. թել պանիր - թել-թել՝ թելի տեսք ունեցող պանիր ◆ Մի կտոր սև հաց և մի կտոր էլ թել պանիր։ (Ղազարոս Աղայան) ◆ Թել պանրից սպիտակ մազերի նման հուսակ են շինում։ Ահ
20. թել տալ՝ քաշել- նույնն է՝ թել զարկել ◆ Թաքավոր... թել մի տվեց...իր տղի աներոջ թե՝ «Շուտով... հ'առե իմ տղայի պատրաստութեն տեսնիս, ճամփեսիմքով։ (Հայ ժողովրդական հեքիաթներ) ◆ Թել տվըն ուրինց թագավուրըն, թե «էն մարդ զասկար հըմմեն սպանից» մի (մեր)հավարին մարդ ճամբխի։ Սասնա ծռեր ◆ Խնդրում եմ թել քաշել: (Պերճ Պռոշյան)
21. թել ու դարձան, շատ նիհար, շատ բարակ
22. թել ու դարձան դառնալ՝ կտրել - շատ նիհարել, հյուծվել ◆ Ընենց օրն ա ընկել, դառել ա թել ու դերձան: Սահակ Ամատունի

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ thread, barb, tea գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ нить (ru) ‎(nitʹ), нитка (ru) ‎(nitka), шнур (ru) ‎(šnur) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Ս․ Գասարջյան, Ճարտարապետական և շինարարական տերմինների ռուս-հայերեն և հայ-ռուսերեն բացատրական բառարան, Երևան, 2007 — 572 էջ։

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [tʰɛl]

Բացատրություն

1. (ճրտրպ․) (շին․) հին շինություններկ ավերակներից բաղկացած բլուր մշակութային շերտով /Մերձ.Արևելք/

Թարգմանություն

• ռուսերեն՝ тель (ru) ‎(telʹ)
• անգլերեն՝

Աղբյուրներ

• Ս․ Գասարջյան, Ճարտարապետական և շինարարական տերմինների ռուս-հայերեն և հայ-ռուսերեն բացատրական բառարան, Երևան, 2007 — 572 էջ։
• Ալինա Մուրադյան, Նորածանոթ բառերի բացատրական բառարան (Իմաստասեր Անանիա Շիրակացի համալսարան), Երևան, 2006 — 60 էջ։