պոչ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [pɔt͡ʃʰ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ պոչ
վանկեր՝ պոչ
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *bouokio-՝ *b(h)(e)u- «փչել, ուռչել» արմատից. հմմտ. լատիներեն bucca «թուշ», շվեդերեն puk «ուռուցք, պալար»։
Գոյական
- կենդանիների մարմնի ետևից երկարող հավելվածական մասը, որ ողնաշարի շարունակություն է, ագի, ձետ ◆ Սանձի փոխարեն նրան բռնել էին տվել ավանակի պոչը: (Րաֆֆի) ◆ Պառավը վրա է հասնում, ցաքատով տալիս է, աղվեսի պոչը կտրում։ Հովհաննես Թումանյան
- սողունների մարմնի ետևի նեղացած ու երկար մասը ◆ Որ վիշապ օձը եկել է ահա, եկել փաթաթվել, իր բերդը պատել, գլուխը դրել ետ պոչի վրա։ Հովհաննես Թումանյան
- թռչունների մարմնի ետևի մասի փետրափունջը ◆ Աքաղաղի պոչ: Ծիծեռնակի պոչ: ◆ Ջրածտերն ուրախ ճկում էին, խաղացնելով պոչը: (Ակսել Բակունց)
- (փխբ․) որևէ շարժվող բանի վերջնամասը (սովորաբար հիմնական մասից նեղ կամ բարակ) ◆ Գիսավորի պոչ:
- սավառնակի ետնամասը
- մրգերի և բանջարեղենի կոթունը ◆ Ներսես բեյն իր սեփական ձեռքով, վարունգի թփերի մեջ փնտրում էր երկու-երեք փոքր վարունգ, ծաղիկը դեռ պոչին փոքրիկ փշերով, ինչպես երեխայի աղվամազը։ (Ակսել Բակունց)
- (փխբ․) շարժվող զանգվածի՝ շարքի և այլնի վերջնամասը ◆ Կարավանի՝ շարքի պոչը դեռ չէր երևում։
- զանազան գործիքների կոթ ◆ Բահի՝ կացնի՝ գդալի պոչ։
- (փխբ․) ծայր, երկարորեն ձգվող բանի (հոսանքի, ճանապարհի և այլն) վերջին կետը ◆ Պոչը հեռու Կապսի ծոցում, ալիքներն է (Շիրկանալը) հեռու նետում։ (Հակոբ Հակոբյան)
- զգեստի տուտ, փեշ (գետնին քարշ եկող) ◆ Կանայք շրջագգեստների պոչերով գետինն էին մաքրում։
- (փխբ․) իրար ետևից շարք ստեղծած մարդկանց շղթա, հերթ ◆ Պոչ բռնել՝ կանգնել։
- իլիկի ներքևի բարակ մասը ◆ Իլիկի պոչ:
- տառերի բարակ մազանման մաս (սովորաբար ցածում կամ դեպի ցած հակված) ◆ Ա-ի պոչը լավ չի երևում։ ◆ Ը-ի պոչը հաստ է։
- ձեռագիր տառերի զարդագիծ
- (փխբ․) մեկին շարունակ հետևող՝ նրանից պոկ չեկող մարդ ◆ Պոչ ես դարձել, պոկ չես գալիս ինձնից։
- (փխբ․) մեկի հետ առանց հրավերի՝ առանց անհրաժեշտության մի տեղ եկած անցանկալի մարդ ◆ Ինքը բավական չէր, մի պոչ էլ ետևն է գցել ու բերել։
- (փխբ․) մեկի ստորադրյալ ու կամակատար մարդ ◆ Մինիստրները ու պոչերը մինիստրների, մաուզերիստներ, օֆիցերներ, որոնք պատրաստ են «պատվով մեռնել»։ Եղիշե Չարենց
- (փխբ․) անասուն (առավելապես՝ այծի մասին) ◆ Եթե ուզում եք բոխ անել, անասունները ձմեռնահան անել, ամենքդ մի-մի պոչ պիտի տաք։ Աշոտ Գրաշի
- (փխբ․) հետինը, ետ մնացող, պլանը՝ առաջադրանքը և այլն չկատարող մարդ՝ մարդկանց խումբ՝ գործարան և այլն ◆ Իններորդ բրիգադը մեր կոլխոզի պոչն է։ (Նաիրի Զարյան)
- (փխբ․) որևէ աշխատանքի՝ հանձնարարության և այլնի մնացորդ՝ չկատարված մաս ◆ Կուլակային-ուռճացած մասի վրա դեռ մնում էին հացամթերման պոչերը: (Մ. Շոլոխով)։
- (փխբ․) հետք, որևէ բանից մնացած նշան ◆ Հանցագործը չի կարողացել ոչնչացնել բոլոր պոչերը:
- (տպգր․) աղյուսակի ցածի մասը, որը պարունակում է թվանշանային կամ տեքստային նյութի սյունակները
- (տպգր․) գրքի թերթի կամ բլոկի ցածի լուսանցքը
- (փխբ․) որևէ բանի ծայր ◆ Մազերի՝ մորուքի՝ պարանի պոչ: ◆ Նա խավարի մեջ սլացավ դեպի զորաշարքի պոչը: Սերո Խանզադյան
- տե՛ս պոչուկ
- (հրտ․) աղյուսակի ցածի մասը, որը պարունակում է թվանշանային կամ տեքստային նյութի սյունակներ (այսպես կոչված կողաշար և գրաֆավորում)
- (հրտ․) գրքի թերթի կամ բլոկի ցածի լուսանցքը
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- ագի, ձետ
- տտուն
- դմակ
- փեշ, փեշ, քղանցք, քղանցքատուտ, հանդերձատուտ, տուտ(ք), (հնց․)՝ եզերք, շուրջք, համտակ, հուսունք, դրոշակ, փառակ, կողանչ (գվռ․)
- գես
- վերջնամաս, վերջամաս, վերջավորություն
- հետնամաս
- կոթ, բռնակ, բռնելատեղ, բռնատեղ, կանթ, կոթառ, (գվռ․), (հնց․)՝ կոթղ, տոռոմ, մեղեխ
- ծայր, ծայրմաս, (հնց․) ծագ, հավ
- տե՛ս հերթ
- լրտես, տեղեկախույզ, դիտախույզ, դետ (արևմտհ․), ականջ (ժղ․), (բանտում)՝ բանորսկա, չուխուլ (գվռ․), աչք ու ականջ
- տե՛ս հետք
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- պոչ անել - խռովել, մեկից՝ մի բանից նեղանալ
- պոչ բռնել - հերթ կանգնել ◆ Պետք է գնամ պոչ բռնեմ: (Շիրվանզադե)
- պոչ դառնալ՝ լինել - մեկին առանց հրավերի՝ առանց նրա ցանկությունը հաշվի առնելու՝ ընկերանալ, անցանկալի ընկեր՝ ուղեկից դառնալ
- պոչ խաղացնել
- խորամանկել, խորամանկորեն խուսանավել
- մեկին շողոքորթել՝ ստորաքարշել, մեկի սիրալիրությանն արժանանալու ձգտել ◆ Իր շահի համար հորը կծախի։ Միշտ պոչ է խաղացնում, ֆռռում է հոլի պես, աշխատում է բոլորին դուր գալ։ Սերո Խանզադյան
- խորամանկությամբ մի բանի խառնվել՝ միջամտել մատ խառնել
- պոչ կպցնել - անհիմն կերպով փոթ դնել, չհավանելով այս կամ այն թերությունը վերագրել
- պոչ ցույց տալ - նույնն է՝ պոչը ցույց տալ
- պոչը աղտոտ՝ կեղտոտ - ինչ-որ բանով մեղավոր, հանցանք՝ վատ արարք գործած
- պոչը բաց թողնել - ձեռքից բաց թողնել, կորցնել, աչքից՝ տեսողությունից անհետանալու հնարավորություն տալ ◆ Որտեղ է թշնամին, եթե մենք նրա պոչն արդեն բաց ենք թողել: Սերո Խանզադյան
- պոչը բռնել մի բանի՝ մեկի
- մի բանից ձեռք չքաշել, մի բան մատի փաթաթան դարձնել
- մեկից ձեռք չքաշել, մեկի պոչից կպչել
- պոչը դուրս գալ - հայտնի դառնալ, գաղտնիքը բացահայտվել ◆ Մեր պոչը դուրս կգա ու ամենքս միասին կկորչենք։ (Պերճ Պռոշյան)
- պոչը թեքել - մի բանից իրեն հեռու պահել՝ խուսափել
- պոչը խուզել
- ոտը մի տեղից կտրել, մեկին մի տեղից քշել՝ վանել
- պաշտոնից՝ ծառայությունից հեռացնել՝ հանել ◆ Ինչ խելք չսովորեցնես, թե չէ պոչդ կխուզեմ: (Պերճ Պռոշյան)
- ծայրը կտրել, կարճացնել, կրճատել
- պոչը կծկել - խեղճանալ
- պոչը կոխ տալ
- սաստել, հանդիմանել
- նեղացնել, քեֆին դիպչել
- պոչը կտրել - նույնն է՝ պոչը խուզել ◆ Հետո պոչը կկտրեն և բաց կթողնեն, նրա պաշտոնը ավելի հարմար մեկին հանձնելով։ (Րաֆֆի)
- պոչը ոլորել - խեղճացնել ◆ Չեմ ուզում բամբասանքի մաստակ դառնամ, թե չէ վաղուց նրա պոչը ոլորած կլինեի։ (Արազի)
- պոչը պոչին հասցնել (հզվդ․) - ծայրը ծայրին հասցնել
- պոչը տնկել
- պոչը ձգել ու դեպի վեր բարձրացնել
- ձախչել, ծլկել
- փչանալու՝ թթվելու նշաններ ունենալ, մի քիչ թթված լինել (գինու մասին)
- պոչը տրորել
- նեղել, խեղճացնել
- խիստ պատասխան՝ հակահարված տալ
- նեղացնել, քեֆին դիպչել
- պոչը ցցել
- պոչը ձգել ու դեպի վեր բարձրացնել, պոչը տնկել
- խռովել, նեղանալ
- ծլկել, փախչել
- թթվել
- պոչից բռնել
- նույնն է՝ պոչը բռնել
- բռնել, բաց չթողնել
- պոչից գնալ - ետ մնալ, ետ ընկնել
- պոչով սուտ - տե՛ս պոչավոր սուտ
- մեկի պոչը միշտ մեկելի՝ մյուսի տակին - իրար հետ կապված, գործարքներով՝ արարքներով միասնական՝ իրար ձեռք-ձեռքի տված ◆ Մեկի պոչը միշտ մեկելի տակին, եկավ տաքացած, ճիպոտը ձեռքին։ Հովհաննես Թումանյան
- պոչն իրեն քաշել - մի կողմ մնալ, չխառնվել ◆ Երևի գիտեր, որ իրան խոսքը չի ընդունվիլ, նրա համար էլ պոչն իրան էր քաշել: Հովհաննես Թումանյան
- աչքի պոչով - աչքի ծայրով, թեթևակի ◆ Մի մեծ բան հո չի լինելու, եթե մի աչքի պոչով ծխնելույզի մեջը նայեմ։ Հովհաննես Թումանյան
- պոչը պրծացնել - ազատվել, մի կերպ դուրս պրծնել ◆ (Նա) շատ անգամներ էր ավազակների ձեռքից պոչը պրծացրել: Դերենիկ Դեմիրճյան
- պոչը սառցին կապել - կաշկանդել, ազատ շարժվելու և գործելու հնարավորությունից զրկել ◆ Բայց ի՞նչ մարդի պոչ էին սառցին կապում: (Պերճ Պռոշյան)
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | պոչ(ը) | պոչեր(ը) |
| Սեռ. | պոչի | պոչերի |
| Տր. | պոչի(ն) | պոչերի(ն) |
| Հայց. | պոչ(ը) | պոչեր(ը) |
| Բաց. | պոչից | պոչերից |
| Գործ. | պոչով | պոչերով |
| Ներգ. | պոչում | պոչերում |
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Գ. Պարիս, Պոլիգրաֆիական և հրատարակչական տերմինների ռուս-հայերեն համառոտ բառարան, Երևան, «Հայպետհրատ», 1953 — 136 էջ։
 |
Վիքիպեդիայում հոդված կա հետևյալ թեմայով՝ Պոչ: |
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլերով հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն գոյականներ
- Քաղվածք/Րաֆֆի
- Քաղվածք/Հովհաննես Թումանյան
- Քաղվածք/Ակսել Բակունց
- Հայերեն բառեր փոխաբերական իմաստով
- Քաղվածք/Հակոբ Հակոբյան
- Քաղվածք/Եղիշե Չարենց
- Քաղվածք/Աշոտ Գրաշի
- Քաղվածք/Նաիրի Զարյան
- Քաղվածք/Սերո Խանզադյան
- Հայերեն բառեր հրատարակչական իմաստով
- Հայերեն բառեր հնացած իմաստով
- Հայերեն բառեր ժողովրդական իմաստով
- Քաղվածք/Շիրվանզադե
- Քաղվածք/Պերճ Պռոշյան
- Քաղվածք/Արազի
- Հայերեն հազվադեպ գործածությամբ բառեր
- Քաղվածք/Դերենիկ Դեմիրճյան
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից
- Բառեր «Պոլիգրաֆիական և հրատարակչական տերմինների ռուս-հայերեն համառոտ բառարան» գրքից