ածել
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɑˈt͡sɛl]
վանկեր՝ ա•ծել
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Առաջացել է բնիկ հնդեվրոպական՝ aģ` «քշել, տանել, շարժել» արմատից և համապատասխանաբար հին հնդկերեն ájati՝ «քշում է», հին հունարեն άγω՝ տանել, լատիներեն՝ agõ` «տանել, քշել» բառերից։
Բայ
- (բրբ․) նվագել ◆ Ածեք էն անուշ ու լավ երգը։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Զուռնաչին մին էլ ածեց, որ աներանց կոսպանդն էլ կապեն։ (Պերճ Պռոշյան)
- ձու դնել՝ բերել ◆ Ձմեռը հավերը չեն ածում։ ◆ Կկուն ածեց, ճուճուն տարավ։
- թափել ◆ Որտեղ ասես աղբ են ածում։ Գնում է բամբակը բերում, ածում գետը։ Հովհաննես Թումանյան
- Արարատյան, Ղարաբաղ, Մուշ, Կարին, Խոտուրջուր, Խարբերդ, Շատախ՝ լցնել՝ թափել՝ հոսեցնել մի բանի մեջ կամ վրա ◆ Ապա թեյն ածելով՝ բաժակներից մինը դրավ տանուտերի և մյուսը յուր առջև։ (Մուրացան) ◆ Կտուցներով սկսում են ոսպը մոխրից վեր քաշել, վատերն ուտել, լավերն ածել ամանի մեջ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Բերում ա էդ ոսկուցը մի բուռ վար ունում, ածում ջեբը։ (Տիգրան Նավասարդյան)
- Թբիլիսի՝ հեղուկ մետաղը կաղապարի մեջ լցնել, թափել, ձուլել ◆ Էն արձանն… թուջեմեն ըլի ածած։ (Գարեգին Սևունց)
- հավաքել՝ կիտել մի տեղ
- շաղ տալ ◆ Երանի չէր, անուշ հող ածես սրտիս, քնեմ ես էլ։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Գնում է բամբակը կրում բերում, ածում գետը։ Հովհաննես Թումանյան
- Սեբաստիա՝ դնել, գցել, նետել ◆ Թող արինք փակ մեր տուն ու ժամ, բանալիներն Արազն ածինք: Հովհաննես Թումանյան ◆ Արջը ոչխար մը սրտին ածեր, տաներ։ (Կարապետ Գաբիկյան)
- (հնց․) շարժել
- Ղարաբաղ, Շուլավեր՝ վրա բերել, հարվածել ◆ Լայնաշեղբ թուրը գերանդու նման ածում էր և… գլուխ ու կուռ կտրում թռցնում։ (Սարգիս Քամալյան)
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- նվագել, նվագածել, կատարել, դաշնակել, փչել, չալել, զարնել (արևմտհ․), ճնգճնգացնել (ժղ․)
- ձվադրել, ձու դնել
- լցնել, թափել, դատարկել
- ձուլել, կաղապարել, թափել
- կուտակել, կիտել, դարսել, դիզել, կույտել, կարկառել, կույտ անել, դեն դնել
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- մեկի ջրաղացին ջուր ածել -
- աչք ածել
- չորս կողմը նայել
- հայացքով որոնել
- հսկել, նայել, խնամել
- Արարատյան, Ղարաբաղ՝ դեն ածել - մի կողմ թափել
- Ղարաբաղ՝ դուրս ածել - դուրս հանել
- տնային իրեր՝ առարկաներ ներսից հանել բացօթյա տարածություն
- որևէ բան ամանի միջից հանել՝ թափել ◆ Նրա մեջ լցնում են շաքարապատ տերևները, շաքարը լուծվում է ջրի մեջ, հետո տերևները դուրս են ածում, իսկ մնացած ջուրն եփ տալով՝ թանձրացնում են։ (Րաֆֆի)
- ձու ածել -
- ձուն մարմնից հանել
- Ղարաբաղ՝ (փխբ․) սաստիկ մրսել ◆ Վըէններս ձու վա ածում։
- ման ածել
- շրջեցնել, զբոսնել տալ ◆ Մայրիկը երեխաներին հանձնեց դայակներին, որ տանեն դրսում ման ածեն: (Րաֆֆի)
- պտույտ տալ, պտտեցնել ◆ Թռչում ես, ինձ էլ ման ածում քեզ հետ. մահն էլ չի կարող զատել ինձ քեզնից։ (Ավետիք Իսահակյան)
- հետը կրել, հետը տանել ◆ Նա մի տոպրակի մեջ իր հետ ման էր ածում փայտի զանազան կտրներ։ (Րաֆֆի)
- Ղարաբաղ՝ պար ածել -
- պարել տալ, պարացնել
- խելքից հանել, խաղացնել
- (փխբ․) շատ չարչարել
- Ղարաբաղ, Թբիլիսի՝ պետք ածել - օգտագործել, գործածել ◆ Շորի կտորները դեն մի ածի, պահի, մի բանի պետք կածենք։ (Հրաչյա Աճառյան)
- սիրտը վեր ածել - փսխել ◆ Էնքան էր լակել, սիրտը վեր ածեց։
- վեր ածել -
- թափել, գետին գցել ◆ Հագուստը լճի ափին վեր ածած էր, հավաքեցի, բերի։ Հովհաննես Թումանյան {{օրն|Թութը էրկու էրես վեր ենք ածել։ ◆ Արեգակը դեռ երկնքի մեջտեղը չհասած, ուզում էր կրակ վեր ածեր, որ սար ու ձոր խորովի։ (Խաչատուր Աբովյան) ◆ Բերնիցը էլ խոսք չմնաց՝ վեր ածեց։ (Ստեփանոս Մալխասյանց)
- խորհրդածել, մտածել ◆ Ինչքան վեր եմ ածում, ինչքան ծանր ու թեթև եմ անում, տեսնում եմ, որ տակից լավ բան չի դուրս գալու։ (Պերճ Պռոշյան)
- ետ տալ, փսխել
- թափ տալ, ներքև թափել (միրգը ծառից)
- արտասուք՝ բարկություն՝ անեծք թափել, արտասվել
- փոխարկել, դարձնել ◆ Վեր է ածել հին աշխարհը մի շիրմատան։ Պարույր Սևակ
- (գրկն․) մի լեզվից այլ լեզվով թարգմանել, փոխադրել ◆ (Նրա) հայերեն արտահայտությունները բառացի կերպով ռուսերենի վեր ածել՝ անհնարին էր։ (Վահան Տերյան)
- արևի ձենն ածել - մի կերպ ապրել
- Խոտուրջուր՝ խելքը գլուխն ածել - ուշքի գալ, խելքը գլուխը հավաքել
- ջինջեխ ածել - ճոճանակ նստել, ճոճվել, ճլորթի խաղալ
- Ղարաբաղ՝ նի ածել - լցնել
| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Բաղադրյալ բառեր | |
Թարգմանություններ
[խմբագրել]| ձու ածել | |
| |
| ածել (խոսակցական), լցնել | |
| թափել, ցիրուցան անել, շաղ տալ, գցել | |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլերով հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն բայեր
- Հայերեն բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Ավետիք Իսահակյան
- Քաղվածք/Պերճ Պռոշյան
- Քաղվածք/Հովհաննես Թումանյան
- Արարատյան բարբառային բառեր
- Ղարաբաղի բարբառային բառեր
- Մուշի բարբառային բառեր
- Կարինի բարբառային բառեր
- Խոտուրջրի բարբառային բառեր
- Խարբերդի բարբառային բառեր
- Շատախի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Մուրացան
- Քաղվածք/Տիգրան Նավասարդյան
- Թբիլիսիի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Գարեգին Սևունց
- Քաղվածք/Դերենիկ Դեմիրճյան
- Սեբաստիայի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Կարապետ Գաբիկյան
- Հայերեն բառեր հնացած իմաստով
- Շուլավերի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Սարգիս Քամալյան
- Հայերեն բառեր ժողովրդական իմաստով
- Քաղվածք/Րաֆֆի
- Հայերեն բառեր փոխաբերական իմաստով
- Քաղվածք/Հրաչյա Աճառյան
- Քաղվածք/Խաչատուր Աբովյան
- Քաղվածք/Ստեփանոս Մալխասյանց
- Քաղվածք/Պարույր Սևակ
- Հայերեն բառեր գրականագիտական իմաստով
- Քաղվածք/Վահան Տերյան
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից