աչքունք
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [ɑt͡ʃʰkʰuŋkʰ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ աչք•ունք
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Գոյական
- Արարատյան, Ղարաբաղ, Կարին, Շամախի, Պարտիզակ՝ աչքեր և հոնքեր, երես, դեմք ◆ Հով քի շատ փող ա ստանըմ, նա ուրախանըմ, հով քի քիչ փող՝ աչք-ունքան աղու ա թափվում։ Սահակ Ամատունի
- Մուշ՝ պատերի մեջ թողնված քառակուսի փոսեր ◆ Պատերի մեջ թողնում են քառակուսի փոսեր, որոնք կոչվում են աչքունք։ Բնս
Հոմանիշներ[խմբագրել]
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- աչքունք անել -
- Շամախի՝ հոնքերը, նոթերը կիտել
- աչքի և հոնքի շարժումներով դիմացինին մի բան հասկացնել
- աչք-ունքը բացվել տրամադրությունը բացվել, տխրությունը անցնել ◆ Օրը մի ժամ, երկու ժամ տղան նվագում է պարտեզում, և տեսնում է՝ իշխանի տան մարդկանց աչք-ունքը բացվում են։ Ստեփան Զորյան ◆ Մի վեր կաց, բախչեն գնա, քամին տա, աչք-ունքդ բացվի։ (Ակսել Բակունց)
- աչքունքը թթվել, թթվեցնել -
- դեմքը խոժոռվել, խոժոռել ◆ Ռոստամը լսելով «Սեյրան» անունը՝ աչք-ունքը թթվեցրեց։ (Շիրվանզադե)
- տրամադրությունն ընկնել, տխրել
- աչքունքը խաղալ - տե՛ս աչքը խաղալ
- աչքունքը խաղացնել - աչքերի, հոնքերի շարժումներով հետաքրքրություն առաջացնել, իրեն սիրելի դարձնել
- աչքունքը կախ - անտրամադիր ◆ Ըսօր ախպորս աչքունքը կախ ա։
- աչքունքը կիտել - տե՛ս աչքունքը թթվեցնել ◆ Աղասին մտածմանց մեջ ընկավ, աչք ու ունք կիտած՝ չադիրը մտավ։ (Խաչատուր Աբովյան) ◆ Ալմաստը․․․ աչքունքը կիտած, լուռ նստած էր մի անկյունում։ (Շիրվանզադե)
- աչք-ունքը կուչ ածել - ամաչել, քաշվել, իրեն կաշկանդաված զգալ ◆ Դեռ հեչ, աչք-ունք կուչ չածես, աղջիկ ջան։ Չլինեմ՝ չիմանամ։ Սրանից հետո յոթ զավակ չունիմ, ինն ունիմ։ Երեխիդ վերցրու, արի մեր տուն։ Բնս
- աչքունքը վրա բերել, Ղարաբաղ՝ աշկը օնքը յրա պիրիլ - մռայլվել
- աչքունքը վիր թողնել, աչքունքը վեր թողնել - գոռոզ, հպարտ լինել, գոռոզանալ ◆ Աչկ ու ունքդ վիր իս թողի՝ հուքմըտ մե րուս ցարի բաբաթ։ (Սայաթ-Նովա)
- աչքունքը տեղը - գեղեցիկ, սիրունատես, գեղեցկադեմ
- աչքունքին մտիկ անել, նայել - տե՛ս աչքին նայել ◆ Օչովի աչքունքին չէի մտիկ անի, վունչ էլ նրա ձեռքի օղորմութենին։ Գս ◆ Տասնհինգ տարի շարունակ մարդիկ նրա աչք-ունքին են նայել, նրա խոսքին սպասել։ Բնս
- աչքունքով անել - տե՛ս աչքով-ունքով անել ◆ Մայրը վախեցած աչք-ունքով արավ նրան, որ լռի։ Ն-Դ
- աչքունքով սպանել - տե՛ս աչքով-ունքով սպանել
| Բաղադրյալ բառեր | |
Թարգմանություններ[խմբագրել]
Թարգմանություն
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլերով հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն գոյականներ
- Արարատյան բարբառային բառեր
- Ղարաբաղի բարբառային բառեր
- Կարինի բարբառային բառեր
- Շամախիի բարբառային բառեր
- Պարտիզակի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Սահակ Ամատունի
- Մուշի բարբառային բառեր
- Քաղվածք/Ստեփան Զորյան
- Քաղվածք/Ակսել Բակունց
- Քաղվածք/Շիրվանզադե
- Քաղվածք/Խաչատուր Աբովյան
- Քաղվածք/Սայաթ-Նովա
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից