առնել

Հայերեն

Արտասանություն

ՄՀԱ: [arnel]

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ * ar- «հարմարեցնել» արմատից. հմմտ. հունարեն άραρίσχω՝ (= հայերեն արարի) «դնել, ամրացնել, կցել, հարմարեցնել», թոխարերեն Ա ihharwār «պատրաստ»։

Բայ

վանկեր՝ առ-նել 

• գնել, գինը վճարելով վերցնել՝ իրենը դարձնել
• ստանալ, ընդունել
• Պոլիս՝ գրավել, տիրել, հաղթել
• խլել, ուժով վերցնել
• վերցնել, իր վրա վերցնելով տանել
• բռնագրավել, յուրացնել, հափշտակել
• ամուսնանալ
• սիրտը տանել, ախորժել
• Արարատյան, Ղարաբաղ՝ ատամները հարել, ատամները բռնվել, խիստ զգայուն դառնալ ◆ Էնքան տանձ ու խնձոր եմ կերել, որ ատամներս առել ա, չեմ կարում հաց ուտեմ։ (Տիգրան Նավասարդյան) ◆ Հերերը ժոռ կերան, որդկերանց ատամն առավ։ (Պերճ Պռոշյան)
• հասկանալ, ընդունել, գործածել (բառ, խոսք և այլն)
• վերցնել, քաշել, հանել
• ձեռքը վերցնել, բռնելով մի բան վերցնել
• Ղարաբաղ՝ (գյուղտնտ․) կպչել (տունկերի, սածիլի և այլ մասին)
• Արարատյան՝ դիպչել, կպչել, խփվել, ընկնել ◆ Փոքրիկ ճկույթը մի քարի առավ։ Հովհաննես Թումանյան
• (արևմտհ․) բարձել
• կազմում է բազմաթիվ հարադրություններ, զանազան իմաստներով
• անել
• Պոլիս՝ սկսել ◆ Այնպես անձրև առավ որ։ (Հրաչյա Աճառյան)
• ընդունել, ծնունդ ընդունել ◆ Մե գիշերը սատանաները գուքան, դայեկիմ ձեն կուտան, թը ֆիլան աղի կնիկը ցավ է, քալե տղան առ։ Ահ
• Ջավախք՝ բռնել, բռնկվել ◆ Կրակն առավ, ու բոցը տարածվեց։ Ահ
• (խոհր․) մթերք, իր և այլն գնել, ձեռք բերել

Հոմանիշներ

• ստանալ, ընդունել, ստանձնել, վերցնել, ձեռք բերել
• խլել, զավթել, գրավել, բռնագրավել, տիրանալ, տիրել, նվաճել
• բովանդակել, պարունակել, տեղավորել, ամփոփել, տանել, զետեղվել, պարփակել
• գնել
• դիպչել, կպչել

Արտահայտություններ

• առնել ի ափ (հզվդ․) ― ափի մեջ առնել, ձեռքը վերցնել
• առնել֊փախչել ― 1. սանձակոտոր փախչել։ 2. հափշտակել, գողանալ
• առ հա կտաս
• առնել֊նստել
• առնել տալ -
  • փոխանակություն անել, գնել-վաճառել
  • կապ պահպանել, հարաբերություն ունենալ ◆ Նարգիզ խաթուն գրողներաց հետ կառնի կուտա։ (Գարեգին Սրվանձտյան)
  • Պոլիս, Նոր Նախիջևան՝ վիճաբանել, խոսքով կռվել ◆ Իրարու աղեկ մը առին տվին։ (Հրաչյա Աճառյան)
  • կշռադատել, մտածել ◆ Եզ էր ուզում առնի․ մտքում առավ տվեց, ետ կաննեց։ Սահակ Ամատունի
  • Տարենտե՝ իրար ծեծել
• առաջն առնել
• երես առնել
• թև առնել
• հանձն առնել
• հարություն առնել
• ձեռք առնել
• շունչ առնել
• սիրտ առնել
• առնել֊անցնել - շարունակ մի բան կրկնել, կրկնելով ձանձրացնել
• առնել կենալ, առնել մնալ -
  • Խարբերդ՝ որևէ մեկին երկար սպասել ◆ Տունը առի մնացի։ (Հրաչյա Աճառյան)
  • Նոր Նախիջևան՝ օթևան տալ, հյուրընկալել
• առնել քալել -
  • Պոլիս, Սեբաստիա՝ բարկությամբ հեռանալ, գնալ ◆ Երկու խոսք ըսի, մտիկ անգամ չըրավ, առավ քալեց։ (Հրաչյա Աճառյան)
  • Պոլիս՝ վատ արարքով աչքի ընկնել, լրբանալ

Խոնարհում

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ take, buy հունարեն՝ գերմաներեն՝ դանիերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ брать (ru) ‎(bratʹ), взять (ru) ‎(vzjatʹ), покупать (ru) ‎(pokupatʹ), купить (ru) ‎(kupitʹ), получать (ru) ‎(polučatʹ), занимать (ru) ‎(zanimatʹ), занять (ru) ‎(zanjatʹ), ударяться (ru) ‎(udarjatʹsja), покрывать (ru) ‎(pokryvatʹ), понимать (ru) ‎(ponimatʹ) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։