Հայերեն

ՄՀԱ՝ [ɡɛʃ]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ գէշ

վանկեր՝ գեշ

Ստուգաբանություն

Թերևս փոխառություն իրանական աղբյուրից. հմմտ. զենդերեն vaeša «փտել, նեխել»։

Գոյական

կենդանու դիակ, լեշ
Արարատյան, Ղարաբաղ, Նոր Բայազետ, Կարին, Վան՝ տգեղ ◆ Հեղնարն իմ աչքումն էդքան գեշ չի։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Էդղըդա գեշ զադ կըլի, որ դա յա։ (Ձեռագիր) ◆ Գիշու հաց կի, խորոտկի ծոց պառկի։ Ահ

Ածական

(արևմտհ․) Ղազախ, Կարին, Մուշ, Պոլիս, Խարբերդ, Սեբաստիա՝ վատ ◆ Էն օրը շատ գեշ օր էր։ (Ջավախեցի) ◆ Գեշ խաբարը թեզ տեղ կհասնի։ առած ◆ Աղջկա գեշը չը տեսանք, հարսի՝ լավը։ առած
Արարատյան՝ վտանգավոր ◆ Մին ասի՝ ետևիցը գնամ, մին էլ ասի՝ անեծք չար սատանին, վիրավոր արջը գեշ է, կը բռնի, կը փչացնի։ Հովհաննես Թումանյան
Պոլիս՝ չարագուշակ, չար, ձախորդություն բերող ◆ Գեշ բերան մի բանար։ (Հրաչյա Աճառյան)
Պոլիս՝ անբարոյական ◆ Գիտեմ, դատաստանին առջև հաստատվեցավ կնոջը գեշ վարքը, ու երեք ամիս կա, որ զավակները ձեռքեն առին։ (Գրիգոր Զոհրապ) ◆ Սա դիմացի կնիկը գեշ է եղեր, գեշերու կերթա։ (Հրաչյա Աճառյան)

Հոմանիշներ

տե՛ս լեշ
տե՛ս վատ
տե՛ս տգեղ

Արտահայտություններ

գեշ աչք - չար աչք
գեշ աչքով նայել - վատ աչքով նայել
1. վատ վերաբրվել, չսիրել
2. տարփական հայացք գցել, վատ նպատակներ ունենալ
գեշ երթալ - գործերը վատ գնալ
գեշ զրուցել՝ խոսել՝ լսել - չարախոսել, վատաբանել
գեշ ըլլալ - իրեն վատ զգալ
գեշ մարդ ըլլալ - վատամարդ լինել՝ դառնալ ◆ Խոսքին մեջը ինկնողը գեշ կըլլա: Գուրգեն Մահարի
գեշի տարվել - վատ բան համարվել, վատ մտքով հասկացվել
գեշ բռնել - Առտիալ՝ պարսավել, պատժվել
գեշ դրացին մարդը հաջաթին տեր կանե - Եվդոկիա, Սեբաստիա՝ վատ հարևանը միշտ մերժելով՝ մարդուն գործիքի տեր կդարձնի
գեշ լեզուն ածելուց սուր է - վատ խոսքն ավելի է ազդում, քան սուր գործիքի կտրածը
գեշ խոսք - վատ՝ անվայել խոսք
գեշ կուռթ - Պարտիզակ՝ (փխբ․) կռվարար՝ կռվասեր կին
գեշ ճամփա երթալ - Սեբաստիա՝ անբարոյական լինել
գեշ մոզին նախրի անուն կգցե՝ կավիրա - մի վատը բոլորի անուն՝ հեղինակությունը կգցի
գեշ յարա - Սեբաստիա՝ փտախտ
1. վեներական հիվանդություն
գեշ պահողը գողուն ընկեր ա - Ալաշկերտ՝ վատին՝ վատ բաը հովանավորողը մեղսակից է հանցանքին
գեշ օդ - վատ՝ անբարենպաստ եղանակ
գեշը պատի հիմ կմնա - Սեբաստիա՝ լավ մարդիկ մեռնում են, վատերը՝ մնում, վատը հիշվում է
գեշն ի գեշ նայել - Ակն՝ վատ աչքով՝ մտքով նայել, վատ հայացքով նայել (կնոջը)

Բաղադրյալ բառեր
գեշագեշ գեշ-աղեկ գեշանալ գեշաքարշ գեշբերան գեշնոց գեշություն

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ ghastly գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ падаль (ru) ‎(padalʹ), труп (ru) ‎(trup), мертвечина (ru) ‎(mertvečina), дохлятина (ru) ‎(doxljatina), плохой (ru) ‎(ploxoj), отрицательный (ru) ‎(otricatelʹnyj), некрасивый (ru) ‎(nekrasivyj), неприятный (ru) ‎(neprijatnyj), отвратительный (ru) ‎(otvratitelʹnyj), дурной (ru) ‎(durnoj) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։