գեշ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [ɡɛʃ]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ գէշ վանկեր՝ գեշ 

Ստուգաբանություն

Թերևս փոխառություն իրանական աղբյուրից. հմմտ. զենդերեն vaeša «փտել, նեխել»։

Գոյական

1. կենդանու դիակ, լեշ

Ածական

1. Արարատյան, Ղարաբաղ, Նոր Բայազետ, Կարին, Վան՝ տգեղ ◆ Հեղնարն իմ աչքումն էդքան գեշ չի։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Էդղըդա գեշ զադ կըլի, որ դա յա։ (Ձեռագիր) ◆ Գիշու հաց կի, խորոտկի ծոց պառկի։ Ահ
2. (արևմտհ․) Ղազախ, Կարին, Մուշ, Պոլիս, Խարբերդ, Սեբաստիա՝ վատ ◆ Էն օրը շատ գեշ օր էր։ (Ջավախեցի) ◆ Գեշ խաբարը թեզ տեղ կհասնի։ առած ◆ Աղջկա գեշը չը տեսանք, հարսի՝ լավը։ առած
3. Արարատյան՝ վտանգավոր ◆ Մին ասի՝ ետևիցը գնամ, մին էլ ասի՝ անեծք չար սատանին, վիրավոր արջը գեշ է, կը բռնի, կը փչացնի։ Հովհաննես Թումանյան
4. Պոլիս՝ չարագուշակ, չար, ձախորդություն բերող ◆ Գեշ բերան մի բանար։ (Հրաչյա Աճառյան)
5. Պոլիս՝ անբարոյական ◆ Գիտեմ, դատաստանին առջև հաստատվեցավ կնոջը գեշ վարքը, ու երեք ամիս կա, որ զավակները ձեռքեն առին։ (Գրիգոր Զոհրապ) ◆ Սա դիմացի կնիկը գեշ է եղեր, գեշերու կերթա։ (Հրաչյա Աճառյան)

Հոմանիշներ

1. տե՛ս լեշ
2. տե՛ս վատ
3. տե՛ս տգեղ

Արտահայտություններ

1. գեշ աչք - չար աչք
2. գեշ աչքով նայել - վատ աչքով նայել
   1. վատ վերաբրվել, չսիրել
   2. տարփական հայացք գցել, վատ նպատակներ ունենալ
3. գեշ երթալ - գործերը վատ գնալ
4. գեշ զրուցել՝ խոսել՝ լսել - չարախոսել, վատաբանել
5. գեշ ըլլալ - իրեն վատ զգալ
6. գեշ մարդ ըլլալ - վատամարդ լինել՝ դառնալ ◆ Խոսքին մեջը ինկնողը գեշ կըլլա: Գուրգեն Մահարի
7. գեշի տարվել - վատ բան համարվել, վատ մտքով հասկացվել
8. գեշ բռնել - Առտիալ՝ պարսավել, պատժվել
9. գեշ դրացին մարդը հաջաթին տեր կանե - Եվդոկիա, Սեբաստիա՝ վատ հարևանը միշտ մերժելով՝ մարդուն գործիքի տեր կդարձնի
10. գեշ լեզուն ածելուց սուր է - վատ խոսքն ավելի է ազդում, քան սուր գործիքի կտրածը
11. գեշ խոսք - վատ՝ անվայել խոսք
12. գեշ կուռթ - Պարտիզակ՝ (փխբ․) կռվարար՝ կռվասեր կին
13. գեշ ճամփա երթալ - Սեբաստիա՝ անբարոյական լինել
14. գեշ մոզին նախրի անուն կգցե՝ կավիրա - մի վատը բոլորի անուն՝ հեղինակությունը կգցի
15. գեշ յարա - Սեբաստիա՝ փտախտ
    1. վեներական հիվանդություն
16. գեշ պահողը գողուն ընկեր ա - Ալաշկերտ՝ վատին՝ վատ բաը հովանավորողը մեղսակից է հանցանքին
17. գեշ օդ - վատ՝ անբարենպաստ եղանակ
18. գեշը պատի հիմ կմնա - Սեբաստիա՝ լավ մարդիկ մեռնում են, վատերը՝ մնում, վատը հիշվում է
19. գեշն ի գեշ նայել - Ակն՝ վատ աչքով՝ մտքով նայել, վատ հայացքով նայել (կնոջը)

Թարգմանություններ

անգլերեն՝ ghastly գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ падаль (ru) ‎(padalʹ), труп (ru) ‎(trup), мертвечина (ru) ‎(mertvečina), дохлятина (ru) ‎(doxljatina), плохой (ru) ‎(ploxoj), отрицательный (ru) ‎(otricatelʹnyj), некрасивый (ru) ‎(nekrasivyj), неприятный (ru) ‎(neprijatnyj), отвратительный (ru) ‎(otvratitelʹnyj), дурной (ru) ‎(durnoj) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։