թե

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [tʰɛ]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ թէ

վանկեր՝ թե 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *te- (եթէ < *e-te). հմմտ. հին սաքսոներեն the, հին անգլերեն θe, լիտվերեն tē, -te (մասնիկներ)։

Շաղկապ

կապակցում է՝

1. ստորադաս նախադասությունը գլխավորի հետ՝ որ նշանակության ◆ Երևակայիր, թե ինչպիսի հռչակ պիտի վաստակես դու։ (Մուրացան)
2. ուրիշի ուղղակի և անուղղակի խոսքը հեղինակային խոսքի հետ որ նշանակության ◆ Նա ասում է, թե՝ ախորժակ չունիմ։ (Պ. Պռոշյան) ◆ Սա հրաժարվեց խմելուց, առարկեց, թե՝ օղի չէ գործածում։ (Մուրացան)
3. ստորադաս պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ՝եթե նշանակության ◆ Թե աշխարհում կին չլնի, ծաղիկներն էկլ չեն բուրի։ (Սարմեն)
4. ստորադաս հարցական նախադասությունը գլխավորի հետ՝ արդյոք նշանակության ◆ Թե ուր եմ գնում, չգիտեմ (Մուրացան)
5. ստորադաս երկրորդական նախադասությունը գլխավորի հետ՝ արտահայտելով երկբայություն, կարծիք, մտադրություն, ենթադրություն՝ ◆ իբր, իբրև թե, որպես թե նշանակության միտքս հենց այն էր, թե բերեմ տամ քեզ։ (Մ. Աբեղյան)
6. նպատակի երկրորդական նախադասությունը գլխավորի հետ՝ որպեսզի նշանակության պատրուս չեն դնում, ◆ Թե էգուց իրանց համար պտուղ տա։ (Պ.Պռոշյան)

համադաս նախադասություններ կամ նախադասության բազմակի անդամներ՝ կամ նշանակության ◆ Ամառ-ձմեռ, բուք-բորանի մեջ, թե գարնան զանգակ գիշերներում լույս էր տալիս կանթեղը (Զ.Դարյան) ◆ Կրկնությամբ թե…թե, և… և, այս էլ… այն էլ նշանակության թե մեկը, թե միյուսը կարոտում էին իրար (գրական թերթ)

Հոմանիշներ

1. եթե (կապակցում է ստորադաս պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ)
2. որ (կապակցում է ստորադաս պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ)
3. արդյոք (կապակցում է հարցական պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ)
4. իբր, իբրև թե, որպես թե (կապակցում է ստորադաս պայմանի նախադասությունը գլխավորի հետ՝ արտահայտելով երկրաբանություն, կարծիք, մտադրություն, ենթադրություն)
5. որպեսզի (կապակցում է նպատակի երկրորդական նախադասությունը գլխավորի հետ)
6. կամ (կապակցում է համադաս նախադասություններ կամ նախադասության բազմակի անդամներ)

Արտահայտություններ

1. թե ինչ է - որպեսզի ◆ Ամառ-ձմեռ չարչարվում է, թե ինչ է մի կտոր հաց ճարի։
2. թե որ - եթե ◆ Թե որ լսեր ինձ, այդպես չէր լինի։
3. թե չէ
   1. ապա թե ոչ, հակառակ դեպքում ◆ Գնանք, թե չէ կուշանանք։
   2. հենց որ ◆ Եկավ թե չէ, սկսեց գլուխը գովել։
4. նա ասում է, թե համաձայն է
5. կասկածում եմ, թե կհաջողվի
6. թե կիմանայի, չէի գա
7. լինել թե չլինել
8. վաղ թե ուշ
9. թե մեկը, թե մյուսը
10. թե սիրուն է, թե խելացի
11. թե ինչպես
12. թե որ
13. թե չէ
14. այ թե, թե մի
15. թե աղբեր իս Թբիլիսի՝ - խնդրանքի արտահայտություն
16. թե աղջկա ու տղի բան իս քանդր, թե մե էգեղեցի իս քանդի, աղջկա ու տղայի սերը կամ ամուսնությունը խանգարել սրբապղծություն է
17. թե արածդ մարսեցիր, գնա պարծեցիր (սպառնալիք) Կարին, Շիրակ՝ - արածիդ համար կպատժվես՝ կտուժես
18. թե դրել ես, արի տար Արարատյան՝ - ասվում է , երբ մի բան անսպասելիորեն տեղից անհետանում է կամ կորչում է. չկա ◆ Կնիկը գնաց, որ վեր կացնի, տեհավ որ՝ «թե դրել ես արի տար», ոչ տղա կա, ոչ բան։ ՀԺՀՔ
19. թե զար իս հաքի՝ պլպլուցտ (փայլ) ո՞ւր է, թե յիղ իս կերե՝ ծլծլուցտ (ծորումն) ո՞ւր է - այնքան անպետք ես, որ ոչ հագածդ է երևում, ոչ կերածդ
20. թե լավ օխչախ իս, քու դմակը պահե, Թբիլիսի՝ - դու քո մասին մտածիր
21. թե նա մարթ դառնա, յին իշին կու նստեմ, Թբիլիսի՝ -Նա մարդ չի դառնա
22. թե հարս եղա գիտեմ խունջանս ուր կկապեմ Մուշ, Բաղեշ՝ - եթե մի փոքր իրավունք ձեռք բերեմ, ես գիտեմ անելիքս
23. թե որ ոտքիս տեղ կանեմ, տե՛ս թե գլխիդ ինչ կանեմ Կարին, Շիրակ՝ - դժվարը մի փոքր իրավունք ձեռք բերելն է, եթե ձեռք բերեմ դրանից հետո տե՛ս գլխիդ ինչ կբերեմ
24. թե վուր - եթե ◆ Ի՞նչ կուլի մեկ հիդըս խոսիս, թե վուր Սայաթ-Նովու յար իս։ (Սայաթ-Նովա) ◆ Թե վուր չըգամ ու չըտեսնիմ, հազար բաբաթ բան կոսիս։ (Սայաթ-Նովա)
25. թե ունիս, իմը դուն իս, թե չունիս՝ իմ դիվը դուն իս, թե ունիս, իմը դուն իս, թե չունիս, իմ դռան շունն իս - եթե ունևոր ես, իբ բարեկամն ես, եթե չունևոր ես՝ իմ թշնամին ես կամ արհամարելի մեկն ես ինձ համար

Բաղադրյալ բառեր
թեական թեականորեն թեականություն թեապես թեատր թեև

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ whether, if գերմաներեն՝ ob դանիերեն՝ թուրքերեն՝ -ıp (-ip/-up/-üp) ... -madığı (-mediği) իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ что (ru) ‎(što), чтоб (ru) ‎(štob), чтобы (ru) ‎(štoby) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Հայերեն բարբառային բառ

1. Ղարաբաղ՝ թի

Հայերեն բարբառային բառ

1. Ուրմիա՝ կողմ ◆ Էտ ինչի, էս թե (կողմ) խփի, էն թե խփի դյոշդ թփի (շփել՝ հպել)։ ՀԺՀ

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։