Jump to content

թուք

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

Դասական ուղղագրութեամբ՝ թոք սպել ◆ Նա աչքի տակով խեթ նայեց Վարդանին և թուքը կուլ տվեց։ Դերենիկ Դեմիրճյան վանկեր՝ թուք 

Ստուգաբանություն

[խմբագրել]

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *thu-ko-` *sp(h)-iēu-/*(s)t(h)iē-u- «թքել» բնաձայնական արմատից․ հմմտ․ հնդկերեն thūt-kāra «բարձրաձայն թքելը», այլև հունարեն πτύω` «թքել»․ կարող է լինել անփոփոխ բնաձայնական կազմություն։

Գոյական

  1. մարդու և կենդանիների բերանի խոռոչում հատուկ գեղձերից արտազատվող և կերակրի շաղախվելուն ու մարսվելուն նպաստող հեղուկ նյութ ◆ բերանի խոռոչի մեջ սնունդ մտնելիս առաստորեն թուք է արտադրվում։ (Դասագիրք) ◆ Հազին սաստկության մեջ թուքը բոսորագույն կներկվեր թաշկինակին վրա։ (Գրիգոր Զոհրապ) ◆ Ամոթ քեզ, Մոսի, թուք ու նախատինք, ամոթ քեզ նման գոված իգիթին։ ԻԹ
  2. (փխբ․) նախատինք, ամոթանք

զարույթը, բարկությունը

Հոմանիշներ

[խմբագրել]
  1. լորձունք, շողիք, փսլինք, տողիք, թուքումուք (ժղ․)
  2. տե՛ս նախատինք

Արտահայտություններ

[խմբագրել]
  1. թուք անել, (ժղ․) - նույնն է՝ թուքումուր անել◆ Աղջի գետինը չես տնում, ուզում ես աշխարհքի մեջ թուք անել քո հորն ու մորը։ (Պերճ Պռոշյան)
  2. թուք թափել - ամոթանք՝ նախատինք տալ
  3. թուք ուտել - նույնն է՝ թուքումուր ուտել ◆ Բյց ծածուկ ինչքան ես թուք եմ կերած։ Անդրանիկ Ծառուկյան
  4. թուք լինել - թուքումուր լինել
  5. թուքը գնալ՝ երթալ՝ հոսել՝ վազել
    1. ուտելու մեծ ախորժակ զգալ
    2. (փխբ․) շատ հավանել, հիանալ, զմայլվել
  6. թուքը լիզել - տե՛ս թքածը լիզել, թուքը գնալ
  7. թուքը կատիկը թռչել, թուքը կպչել՝ չորանալ՝ սառչել՝ ցամաքել
  8. սաստիկ ծարավ զգալ, բերանը ցամաքել
    1. սաստիկ վախենալ, ահաբեկ լինել
  9. թուքը կուլ տալ ◆ Սրանք աչքերները տնկած մնան և թուք կուլ տան։ (Րաֆֆի)
    1. ուտելու խիստ ցանկություն՝ փափագ զգալ
    2. ուտելիք չունենալ, շատ աղքատ լինել, հացի կարոտ լինել
    3. զայրույթը զսպել
    4. անարգանքը՝ անպատվությունը անպատասխան թողնել
  10. թուքը մարսել - տե՛ս թուքումուրը մարսել ◆ Լերդս կատիկս էր թռել, շունչս բերնիս դեմ ընկել, թուքս չորացել։ (Խաչատուր Աբովյան)
  11. թքով կպցնել
    1. շատ թույլ՝ ոչ հաստատուն կերպով կպցնել՝ միացնել
  12. (փխբ․) մոգոնած՝ շինծու և անհարիր բան ասել
  13. թքով կպցրած
  14. խախոջտ, ոչ ամուր, անհաստատ
  15. մոգոնած, շինծու, կցկցած
  16. թուք ու թքանքը մարսել - նախատինքը՝ անպատվությունը հանդուրժել մարսել՝ կուլ տալ
  17. թուք ու մուր - նախատինք, հայհոյանք, անարգանք ◆ Նա պատկերացնում էր այն թուքն ու մուրը, այնքա անպատվություններն ու արհամարանքները, տվել էին։ Հճ ◆ Սրանց հրամանով ՝ ծեծի հրապարակային ամբաստանության, թքի ու մուրի էին ենթարկվում։ Եղիշե Չարենց ◆ Ես էս թուք ու մուրը կուլ չեմ կարող տալ։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Այս թուք ու մուրը որ արեցիր, չես մարսի։
  18. թուք ու մուր տանել - նույնն է՝ թուք ու մրի ենթարկվել ◆ նարգիզը փափագում էր ազատվել… նրանց թուքն ու մուրը Հովհաննես Ճուղուրյան
  19. թուքը բերանի մեջ սառչել - չափազանց ցուրտ լինել ◆ Մարդու թուքը բերանի մեջ սառչում է։ (Րաֆֆի)
  20. թուքը սառչել - նույնն է՝ թուքը բերանի մեջ սառչել ◆ Տեր-Սարգսի թուքը սառեցավ։ (Գաբրիել Տեր-Հովհաննիսյան)
  21. թուքը ցամաքել -նունն է՝ թուքը չորանալ ◆ Վաչագանի թուքը ցամաքել էր, և անհամբեր սպասում էր, թե երբ պետք է արդյոք նրան ջուր հասցնեն։ (Ղազարոս Աղայան)
  22. թուքը գետնի չնկնել, չհասնել - նույնն է՝ թուքը բերանում սառչել ◆ Այնպես ցուրտ, որ թուքը գետին չէր հասնում։ (Ավետիք Իսահակյան)
  23. մեկի ափի վրա անարգանքի թուք դնել - խնդրանքը կատարելու փոխարեն անարգել, հանդիմանել ◆ Ձեռքը մեկնեց մեծատուններին, և կոշտացած ափի վրա դրին անարգանքի

թուքը: (Ավետիք Իսահակյան)

Աղբյուրներ

[խմբագրել]
  • Ա․Ա․ Սիմոնյան, Ա․Ա․ Գալոյան, Ռուսերեն-հայերեն կենսաքիմիական բացատրական բառարան, Երևան, «ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատարակչություն», 1997 — 428 էջ։
Ստացված է «https://hy.wiktionary.org/w/index.php?title=թուք&oldid=1744975» էջից