լինել
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [liˈnɛl]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ լի•նել
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Բնիկ հնդեվրոպական՝ *k՛lei-n-` *k՛lei- «հենել, հակել, թեքել» արմատից. հմմտ. հունարեն κλινω՝ «թեք(վ)ել, խոնարհ(վ)ել, հենել, իջնել, ապրել, բնակվել», լատիներեն clinō «թեքել, հենել», հին վերին գերմաներեն hlinēn «հենել»։
Բայ
- գոյություն ունենալ ◆ Լինել էե չլինել այս է խնդիրը։ Շեքսպիր ◆ Նա դատարկեց այդ նահանգի նույնիսկ իր սահմանի մոտ եղող բերդերը։ (Մուրացան)
- գտնվել մի տեղում, կենալ, բնակվել, ապրել ◆ Ու տարիներ անցան մութ ու աղետներ եղան մեծ։ Եղիշե Չարենց ◆ Լավ կամքդ թող լինի։ (Նաիրի Զարյան)
- պատահել, տեղի ունենալ ◆ Բոլոր սրտով վշտահարված են եղածի վրա։
- գործվել, կատարվել ◆ Ահից եղան ցիր ու ցան, ու հանձնվեց հաղթողին։ Եղիշե Չարենց
- գտնվել մի դրության մեջ ◆ Մի թողնիր Դանիո թագավորական վեհ անկողինը քնանոց լինի Արմավիրի արքայական այգին։ (Նաիրի Զարյան)
- դառնալ մի բան, վերածվել մի բանի ◆ Քո կյանքը քեզ լինի։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Ով էլ հանդիպեր, ումն էլ լիներ… միայն թե քաղցից չոռնար։ Եղիշե Չարենց
- ծագել, առաջ գալ ◆ Երանի Երևանում լինեի։ ◆ Պետք է որ լեղի չլինի իմ մեջ։ ◆ Բոլորը միասին հաշված՝ քառասուն տարի կլինի, որ Երևանում եմ։ ◆ Ես նրանց մոտ հաճախ եմ լինում։
- ծնվել, ստեղծվել ◆ Մաղթում եմ սրտանց, որ շնորհալի գեղեցկությունդ լինի Համլետի մտացնորության պատճառը։ ◆ երկրորդ կնոջից լինում է մի արու զավակ։
- հաճախել՝ այցելել մի տեղ ◆ Մի պարտեզ է դա, որ քաղհան չեղած սերմ է հասել։ ◆ Բույսը հողից է լինում։
- հաջողվել, գլուխ գալ, հարմարվել ◆ Մեկ ամիս չեղած, նախքան բորբոքված, նրա աչքերից իր ամնեակեղծ արտասունքների աղը սրբվեր, արդեն պսակված։ ◆ Ես ժողովներին լինում եմ։ ◆ Ինձ հետ էս ինչ է լինում, գլուխս պտտվում է, քիչ է մնում ընկնեմ
- կազմում է հարադրական բայեր՝ չեզոք սեռի՝
- լինելության, վերածման նշանակությամբ. աշակերտ լինել մեկին (աշակերտել), ընկեր լինել մեկին կամ մեկի հետ (ընկերանալ, ընկեր դառնալ) ◆ Լինում են չեն լինում, լինում են մի պառավ մարդ ու կնիկ։ Հովհաննես Թումանյան
- մի բանի ենթարկվել նշանակությամբ ◆ Խեղդամահ լինել, ամոթահար լինել և այլն։ (այս կարգի հարադրությունների ներգործականը կազմվում է անել բայով, օրինակ՝ խեղդամահ անել, ամոթահար անել և այլն)
- կազմում է բայի երկրորդական բաղադրյալ ձևեր, օրինակ՝ գնացած լինել, գալիս լինել և այլն ◆ Չլինեմ չիմանամ առանց ինձ հարցնելու որևէ բան անես։
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- գոյել, ըլլալ (արևմտհ․)
- գտնվել, կենալ, բնակվել
- պատահել, կատարվել
- դառնալ (մի բան), վերածվել (մի բանի)
- տե՛ս ծագել
- տե՛ս ծնվել, ստեղծվել
- տե՛ս այցելել
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- լինում է չի լինում - հայկական ժողովրդական հեքիաթներն սկսելու բանաձև՝ հայտնի չի եղել է թե ոչ
- չլինի՞ թե
- գուցե, թերևս
- մտադիր չե՞ս, կարո՞ղ է պատահել
- արտահայտում է խստագույն արգելք, երբեք չը, բացարձակապես արգելում եմ
- չլինի՞ թե որ - որպեսզի չը
- չլինեմ-չիմանամ - արտահայտում է խստագույն արգելք, երբեք չը, բացարձակապես արգելում եմ
- դու լինես քո արևը - քո արևը վկա
- լինել պրծնել - ավարտվել, վերջանալ
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։